Met behulp van een 3D-geprint spraakkanaal onthullen de onderzoekers het geluid van een oude Egyptenaar.
Het unieke stemgeluid van mensen wordt bepaald door de exacte afmetingen van het spraakkanaal. Het betekent dat je, als je die afmetingen weet, in principe ook het stemgeluid van mensen kunt reconstrueren. En dat is precies wat onderzoekers nu gedaan hebben voor een priester die 3000 jaar geleden in Egypte leefde.
Van CT-scan naar 3D-print
Doordat de priester – genaamd Nesyamun – met zorg gemummificeerd is, is ook zijn spraakkanaal uitzonderlijk goed bewaard gebleven. Het stelde onderzoekers in staat om met behulp van CT-scans het spraakkanaal op te meten. Op basis van die metingen konden de onderzoekers het spraakkanaal nauwgezet reconstrueren en vervolgens met een 3D-printer ook daadwerkelijk in handen houden.
Vocal Tract Organ
Maar met dat spraakkanaal alleen, konden de onderzoekers geen geluid creëren. Dat vereist namelijk een werkend strottenhoofd. “Het strottenhoofd maakt gebruik van lucht uit de longen om de twee stembanden te laten trillen,” legt onderzoeker David Howard aan Scientias.nl uit. Omdat het lastig is om dat proces na te bootsen met behulp van stugge, 3D-geprinte lichaamsonderdelen, pakten Howard en collega’s het anders aan. Ze maakten gebruik van het door Howard ontwikkelde Vocal Tract Organ (je ziet het hieronder in actie). Hierbij wordt een luidspreker met daarop een 3D-geprint spraakkanaal aangesloten op een keyboard. Met behulp van het keyboard kan Howard het geluid van een strottenhoofd creëren, dat via de luidspreker door het spraakkanaal wordt gevoerd en zo wordt omgetoverd tot het unieke geluid van het individu aan wie dit spraakkanaal behoort. “In dit geval: Nesyamun.”
Het resulteert in slechts één klank (hieronder te beluisteren). “Tijdens normale gesprekken veranderen we de vorm van het spraakkanaal om verschillende klanken te maken,” legt Howard uit. “Voel maar eens hoe je spraakkanaal verandert als je bijvoorbeeld ‘ee’, ‘ah’, ‘uu’, ‘ss’ of ‘zz’ zegt. Het spraakkanaal van Nesyamun heeft een vaste vorm en kan – als we er het geluid van een strottenhoofd instoppen – ook maar één geluid creëren. Dat geluid hangt samen met de bestaande vorm van het spraakkanaal en zit tussen de moderne klanken in de (Engelse, red.) woorden ‘bad’ en ‘bed’ in.”
Volzinnen
Vooralsnog blijft het bij deze ene klank en rollen er uit de gereconstrueerde stembanden dus nog geen volzinnen. Maar dat gaat, als het aan Howard ligt, in de toekomst veranderen. Voor dat mogelijk is, moet er echter nog wel het één en ander gebeuren. “Zo moeten we de tong en andere relevante delen van het spraakkanaal (bijvoorbeeld ook de kaken) reconstrueren.”
Extra dimensie
De onderzoekers hopen dat hun studie ertoe kan leiden dat de oude Egyptenaren wat meer gaan leven in de ogen van moderne aardbewoners. Zo kunnen we ze straks niet alleen zien – in muurschilderingen bijvoorbeeld – maar ook daadwerkelijk horen. “Voor mij als een egyptoloog betekent het dat we anders naar oude Egyptenaren kunnen gaan kijken, dat wil zeggen: niet langer in puur visuele termen,” aldus co-auteur Jo Fletcher. “Ik denk dat de oude Egyptenaren hun architectuur gebruikten om specifieke geluiden te creëren. Dat is iets wat we al een tijdje onderzoeken – zo hebben we in 2013 bijvoorbeeld samengewerkt met deskundigen op het gebied van Egyptische muziek om vast te kunnen stellen hoe de muziek van oude Egyptenaren klonk wanneer het daadwerkelijk afgespeeld werd in specifieke delen van een Egyptische tempel.” En dan rijst toch ook de vraag hoe Egyptische stemmen hier geklonken moeten hebben. “Nesyamun moet in de tempel rituele verplichtingen hebben gehad, waaronder het brengen van gezangen.” Onderzoeker John Schofield voegt toe: “Dit onderzoek stelt ons uiteindelijk misschien wel in staat om de stem van Nesyamun te laten klinken op de plek waar deze vroeger werd gehoord en de miljoenen mensen die die plek jaarlijks bezoeken een nog betere ervaring te bieden.”
Maar wat misschien wel het belangrijkste resultaat van deze studie is, is dat onderzoekers aantonen dat het mogelijk is om op deze manier het stemgeluid van mensen die duizenden jaren geleden leefden, te reconstrueren. Het smaakt wat Fletcher betreft naar meer. “Onze studie kan ook implicaties hebben voor andere goedbewaard gebleven en/of gemummificeerde lichamen van mensen wier verhaal we nu verder kunnen verkennen door te begrijpen hoe ze bij leven geklonken moeten hebben.”
