Nieuw onderzoek suggereert dat subtiele veranderingen in het uitgavenpatroon van mensen al in een opvallend vroeg stadium kunnen wijzen op beginnende cognitieve problemen, zoals dementie.
Dat schrijven onderzoekers in het blad Journal of the American Medical Association Network Open. Ze baseren zich op de (geanonimiseerde) bankgegevens van meer dan 66.000 Britten. Onder hen waren meer dan 16.000 mensen die niet meer in staat waren om zelfstandig financiële beslissingen te nemen en daarom een volmacht hadden afgegeven, zodat anderen dat voor hen konden gaan doen. Waarom deze mensen niet langer in staat waren om zelfstandig hun bankzaken te regelen, kunnen de onderzoekers niet zeggen. Ze wijzen er in hun studie op dat er meerdere aandoeningen zijn die het vermogen om financiële beslissingen te nemen, kunnen aantasten. Alzheimer en andere vormen van dementie worden momenteel echter gezien als de belangrijkste oorzaak van (financiële) handelingsonbekwaamheid bij (oudere) volwassenen, zo schrijven de wetenschappers. Het lijkt dan ook aannemelijk dat veel van de meer dan 16.000 mensen die in deze studie financieel handelingsonbekwaam werden verklaard, door cognitieve achteruitgang niet langer in staat waren hun financiële zaken zelfstandig te regelen.
De aanloop naar financiële handelingsonbekwaamheid
En deze mensen zijn op een zeker moment dus financieel handelingsonbekwaam verklaard, maar die financiële onbekwaamheid was natuurlijk niet uit de lucht komen vallen. En de onderzoekers vroegen zich dan ook af of er in de jaren ervoor al signalen waren dat mensen minder goed in staat waren hun bankzaken te regelen. Om dat uit te zoeken, vergeleken ze het uitgavenpatroon van deze mensen in de jaren voorafgaand aan het moment waarop deze financieel handelingsonbekwaam waren verklaard, met het uitgavenpatroon van een controlegroep. Die controlegroep bestond uit iets meer dan 50.000 mensen die wel in staat waren (gebleven) om hun eigen financiën te beheren.
Ander uitgavenpatroon
Uit het onderzoek blijkt dat mensen die later financieel handelingsonbekwaam werden verklaard tot wel tien jaar voorafgaand aan dat moment al anders met geld omgingen. Zo gingen ze in de jaren voordat ze hun financiële bekwaamheid verloren al minder geld uitgeven aan reizen en hobby’s – en juist meer huishoudelijke kosten maken. Ook zagen de onderzoekers dat ze in vergelijking met de controlegroep veel minder vaak bij hun bank inlogden en de bank veel vaker verzochten om een nieuwe pincode af te geven. Het wijst volgens de onderzoekers op “afnemende fysieke en mentale activiteit en een toenemende financiële kwetsbaarheid”. Ook hint het erop dat mensen steeds meer tijd thuis doorbrengen. De hogere huishoudelijke kosten zouden volgens de onderzoekers kunnen ontstaan doordat mensen apparaten vergeten uit te schakelen of door incontinentieproblemen vaker moeten wassen.
Vroeg
Wat het onderzoek laat zien, is dat financiële handelingsonbekwaamheid – en dus ook de cognitieve achteruitgang die daar vaak aan ten grondslag ligt – al in een vroeg stadium zichtbaar kan worden op bankafschriften en andere door banken verzamelde gegevens. Soms zelfs al tien jaar voordat mensen formeel financieel handelingsonbekwaam worden verklaard.
De rol van de bank
Het is interessant. Niet in de laatste plaats, omdat het suggereert dat banken op basis van geanonimiseerde data in theorie al vrij vroeg kunnen vaststellen dat hun klanten mogelijk met (beginnende) cognitieve achteruitgang kampen én beter beschermd moeten worden, omdat ze financieel ook kwetsbaarder worden. Dat de financiële kwetsbaarheid van mensen in de jaren voorafgaand aan het moment dat ze financieel handelingsonbekwaam worden verklaard, toeneemt, blijkt overigens ook duidelijk uit het onderzoek. Zo blijken mensen in de periode voordat ze een ander volmachtigen om hun geldzaken te regelen niet alleen vaker hun pincode te vergeten, maar ook vaker melding te maken van een verloren of gestolen pinpas. Ook blijken ze minder vaak in te loggen bij de bank, wat erop wijst dat ze hun financiën minder goed monitoren en dus gemakkelijker kunnen worden opgelicht. Dat ze ook minder vaak van huis lijken te gaan, wil niet zeggen dat ze veilig zijn, zo benadrukken de onderzoekers, want dat maakt ze namelijk ook weer kwetsbaar voor oplichting aan de deur of via de telefoon. Het idee dat mensen in aanloop naar het moment dat ze financieel handelingsonbekwaam worden verklaard al financieel kwetsbaar zijn – en wellicht extra door banken beschermd moeten worden – wordt verder onderschreven door het feit dat zij ook veel vaker dan de controlegroep melding maken van fraude. Opvallend genoeg kwamen de meeste meldingen binnen in de maand waarin deze mensen financieel handelingsonbekwaam werden verklaard en een ander machtigden hun geldzaken te regelen. Het kan er volgens de onderzoekers op wijzen “dat fraude in een deel van de gevallen de aanleiding was voor het aanvragen van een volmacht, of dat eerdere fraude werd ontdekt toen de gemachtigde toegang kreeg tot de rekening van de betrokkene”.
Bescherming
Al met al lijken er lang voor mensen financieel handelingsonbekwaam worden verklaard al legio signalen te zijn dat ze moeite hebben met het regelen van hun financiën en financieel kwetsbaar zijn. En daar moeten we iets mee, vindt onderzoeker John Gathergood. “Als samenleving moeten we mensen die het risico lopen hun financiële handelingsbekwaamheid te verliezen, beter ondersteunen – lang voordat de tekenen ervan duidelijk worden voor vrienden of familie (…) Door de gedragskenmerken van afnemende handelingsbekwaamheid beter te begrijpen, kunnen banken wellicht manieren vinden om hun klanten ook beter te gaan beschermen.”
Ten slotte kan het onderzoek op termijn wellicht ook leiden tot een snellere diagnostisering van cognitieve aandoeningen, zo denken de onderzoekers. In hun studie stellen ze dat het combineren van bank- en medische gegevens wellicht kan onthullen welke subtiele (financiële) gedragsveranderingen bij welke specifieke cognitieve stoornis horen. En dat kan wellicht leiden tot nieuwe manieren om cognitieve stoornissen (vroegtijdig) op te sporen.
