Lijkt het vaak alsof er maar geen einde komt aan je work-out in de sportschool? Je bent niet alleen en het ligt niet aan jou; nieuw onderzoek onthult dat onze perceptie van tijd beïnvloed wordt door lichaamsbeweging en wel zo dat het lijkt alsof de tijd langzamer gaat dan in werkelijkheid het geval is.
Dat is te lezen in het blad Brain and Behavior. Voor de studie verzamelde een internationaal team van onderzoekers – waaronder ook wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen (UMCG) – proefpersonen en onderzochten in een gecontroleerde setting hun perceptie van tijd voor, tijdens en na het sporten. Om vervolgens te ontdekken dat de tijdperceptie van de proefpersonen veranderde wanneer zij fysiek actief waren. Het experiment onthult namelijk dat de proefpersonen tijdens het sporten het idee hadden dat de tijd langzamer ging dan wanneer ze in rust zijn en dan in werkelijkheid het geval was.
Het experiment
De verzamelde proefpersonen waren gezond en redelijk tot heel sportief en werden door de onderzoekers op een hometrainer gezet om 4 kilometer te fietsen. Terwijl ze fietsten, werden de proefpersonen blootgesteld aan een virtuele omgeving waarin ze soms alleen fietsten en soms vergezeld werden door een ‘passieve’ avatar, die gewoon rustig meefietste. Ook werd er soms een omgeving gesimuleerd waarin de proefpersonen juist vergezeld werden door een ‘actieve’ avatar die echt de competitie aanging met de proefpersonen. In dat scenario kregen de proefpersonen ook de opdracht om er alles aan te doen om eerder te finishen dan hun gesimuleerde ‘tegenstander’. Voorafgaand, tijdens en na hun trainingssessie kregen de proefpersonen zo af en toe het woord ‘start’ te horen. Vervolgens moesten zij ‘stop’ roepen als ze dachten dat sinds het horen van het woord ‘start’ 30 of 60 seconden waren verstreken.
Resultaten
Het experiment onthult dat proefpersonen wanneer ze sportten, het idee hadden dat de tijd bijna 10 procent langzamer ging dan wanneer ze nog niet begonnen waren met sporten of net klaar waren met sporten. Het maakte daarbij niet uit of ze nu alleen fietsten of het idee hadden dat ze door iemand – met al dan niet competitieve bedoelingen – vergezeld werden. “De studie toont aan dat onze waarneming van tijd relatief is en langzamer lijkt tijdens fysieke activiteit dan in rust,” concludeert onderzoeker Marije Elferink-Gemser, verbonden aan de Universiteit van Groningen. “Als je probeert zo goed mogelijk te presteren in een tijdrit, komt deze verstoring niet door de aanwezigheid van tegenstanders, hoelang je al aan het fietsen bent of hoe moe je je voelt. Het lijkt te komen door de fysieke activiteit zelf.”
Verrassend
Het is enigszins verrassend, vindt Elferink-Gemser. “Aan de ene kant heeft het me verrast, want een bekend verschijnsel is dat de tijd lijkt te vliegen als je plezier hebt en sporten wordt over het algemeen als heel leuk beschouwd. Aan de andere kant was het geen verrassing omdat fysieke activiteit ervoor zorgt dat je alerter wordt en je meer bewust bent van allerlei prikkels, waaronder fysiek ongemak.” En die verhoogde bewustwording van fysieke prikkels kan ervoor zorgen dat je perceptie van tijd verandert. “Je kunt dat vergelijken met een situatie waarin gevaar dreigt. Dan lijkt het ook alsof dingen in ‘slow motion’ gebeuren.”
Tegenstander
Wat de onderzoekers wel volledig verrast heeft, is dat de virtuele tegenstander of metgezel geen enkel effect had op de vertraagde perceptie van tijd bij deze proefpersonen. “Vooraf hadden we verwacht dat de aanwezigheid van een tegenstander het ‘langzamer’ ervaren van de tijd door het sporten mogelijk zou kunnen opheffen, omdat tegenstanders een afleiding kunnen zijn van hoe snel de tijd gaat,” legt Elferink-Gemser uit. “Dit bleek niet het geval te zijn. Ook hebben we geen effect gevonden van de duur van de activiteit of hoe groot de vermoeidheid tijdens de test was. Dat vond ik wel verrassend.”
Nieuwe onderzoeksvragen
Het onderzoek geeft dus meer inzicht in het effect dat lichaamsbeweging op onze perceptie van tijd heeft. Maar het roept ook weer nieuwe vragen op die Elferink-Gemser en collega’s graag nader zouden onderzoeken. “We zouden graag de rol van externe stimuli, de intensiteit en de duur van de inspanning op de perceptie van tijd nader ontrafelen, evenals de context van de fysieke activiteit (bijvoorbeeld in een teamsport). Verder ben ik heel benieuwd hoe belangrijk perceptie van tijd is voor het leveren van topprestaties in de sport maar ook in andere domeinen zoals bij chirurgen, luchtverkeersleiders etc. Wellicht biedt de ‘extra’ ervaren tijd ruimte voor het nemen van complexe beslissingen onder tijdsdruk en is dit een van de onderleggers voor exceptionele strategische en tactische vaardigheden. Tot slot zou ik graag onderzoek willen doen naar de ontwikkeling van perceptie van tijd bij jonge sporters in relatie tot de ontwikkeling van hun sportprestaties.”
Meer onderzoek naar het effect dat fysieke activiteiten op onze tijdperceptie hebben, is volgens de onderzoekers belangrijk. Zo kunnen de inzichten wellicht gebruikt worden om meer mensen aan het sporten te krijgen of te houden. “Als mensen het gevoel hebben dat de tijd lang duurt tijdens het sporten en ze ervaren dat als vervelend, hebben ze misschien geen zin om te gaan sporten,” legt Elferink-Gemser uit. “Om hen toch aan het sporten te krijgen, zou het goed zijn om ze tijdens de fysieke activiteit cognitief af te leiden van fysiek ongemak zodat ze zich minder bewust zijn van de fysieke prikkels en het verstrijken van de tijd. Dat zou bijvoorbeeld kunnen door middel van dubbeltaken (bepaalde ‘problemen’ laten oplossen tijdens het sporten), samen te laten werken of door naar muziek te luisteren. En uiteraard door de activiteit extra leuk te maken. Want… time flies when you’re having fun.”