Na autopsies van gestrande haaien hebben onderzoekers ontdekt dat er meer ‘warmbloedige’ haaien bestaan dan voorheen gedacht. En dat is eigenlijk slecht nieuws: deze soorten kunnen het in de opwarmende wereld weleens heel lastig gaan krijgen.
De witte haai en de uitgestorven megalodon zijn enkele van de meest beroemde (en beruchte) haaien. Opvallend is ook dat ze behoren tot de bijzonder kleine groep van slechts ongeveer 1 procent van alle haaiensoorten die warmbloedig zijn. Dit betekent dat ze de capaciteit hebben om hun lichaamstemperatuur te reguleren, wat ongewoon is onder haaien. Al hoewel… onderzoekers hebben nu ontdekt dat dit misschien toch iets minder uitzonderlijk is dan eerder gedacht.
Warmbloedigheid
Zoals eerder genoemd, betekent warmbloedig zijn dat een organisme in staat is om zijn eigen lichaamswarmte te genereren en zijn lichaamstemperatuur te controleren. Dit staat in contrast met koudbloedige organismen, die afhankelijk zijn van externe warmtebronnen om hun lichaamstemperatuur te reguleren. Dat dieren warmbloedig werden, bood een evolutionair voordeel. Niet voor niets hebben zoogdieren zich in bijna elk wereldwijd ecosysteem weten te verspreiden. In de zee komt warmbloedigheid wat minder vaak voor. De meerderheid van de mariene organismen, waaronder vissen, reptielen en ongewervelde dieren, zijn koudbloedig. Men dacht altijd dat alleen toproofdieren, zoals de grote witte haai of reuzentonijn, warmbloedig zijn. Dit zou noodzakelijk zijn voor hun zeer actieve en roofzuchtige levensstijl.
De kleintandzandtijgerhaai
Een nieuwe studie werpt nu nieuw licht op deze kwestie. Het team voerde autopsies uit op dode kleintandzandtijgerhaaien die onverwacht aanspoelden aan de kusten van Ierland en het Verenigd Koninkrijk. Dit is een vrij oude, maar nog steeds bestaande haaiensoort die zich ongeveer 20 miljoen jaar geleden van de megalodon afsplitste – en dus een nog levende naaste verwante is. Na een grondige inspectie komen de onderzoekers tot een opmerkelijke ontdekking. Zo blijkt dat de kleintandzandtijgerhaai anatomische kenmerken heeft die suggereren dat de haai ‘regionaal endotherm’ is. Dit betekent dat deze haai de temperatuur in bepaalde delen van zijn lichaam kan reguleren en dus niet meer tot de koudbloedige dieren kan worden gerekend.
Reuzenhaai
Maar niet alleen de kleintandzandtijgerhaai blijkt verrassingen voor ons in petto te hebben. Dezelfde onderzoekers ontdekten namelijk al eerder dat ook de indrukwekkende reuzenhaai, de op een na grootste levende vis, regionaal endotherm is. Het team is dan ook van mening dat er meer ‘warmbloedige’ haaien zijn dan wat eerder in de wetenschap werd aangenomen. “In het verleden gingen we ervan uit dat alleen de toproofdieren warmbloedig zijn,” zegt onderzoeker Nicholas Payne. “Maar nu hebben we bewijs dat ook de kleintandzandtijgerhaai en zelfs de plankton-etende reuzenhaai regionaal endotherm zijn. En als deze haaien dat zijn, is de kans groot dat er meer regionaal endotherme haaien bestaan. Dit leidt tot tal van nieuwe vragen over waarom warmbloedigheid is geëvolueerd.”
Evolutie
Kortom, de ontdekking heeft geleid tot een heroverweging van het begrip van warmbloedigheid bij haaien. Het suggereert dat dit veel breder verspreid is dan eerder werd gedacht. De onderzoekers vermoeden dat deze eigenschap al lang geleden is geëvolueerd. “Onze kennis in de wetenschap breidt voortdurend uit,” zegt onderzoeker Haley Dolton. “En het wordt steeds duidelijker dat telkens wanneer warmbloedigheid in het verleden is ontstaan, het zich heeft voortgezet in een groeiend aantal haaiensoorten met zeer uiteenlopende levensstijlen.”
Zorgwekkend
Hoewel de ontdekking zeer interessant is, maken marinebiologen zich ook gelijk zorgen over het voortbestaan van veel regionaal endotherme haaien. Want met de voortdurende opwarming van de oceanen als gevolg van klimaatverandering, kunnen deze haaien in de toekomst ernstige uitdagingen ondervinden om hun lichaamstemperatuur te reguleren. In het uiterste doemscenario ondergaan ze mogelijk hetzelfde lot als de megalodon. “We vermoeden dat veranderingen in de omgeving in het verre verleden een belangrijke rol hebben gespeeld bij het uitsterven van de megalodon,” legt Dolton uit. “We denken dat dit grote, warmbloedige dier niet langer kon voldoen aan zijn energiebehoeften.” Nu zien we dat de zeeën opnieuw in een zorgwekkend tempo opwarmen. Het heeft ertoe geleid dat de kleintandzandtijgerhaai opdook in nieuwe gebieden, zoals voor de kust van Ierland. “Hun leefgebied verschuift, mogelijk als gevolg van de opwarming van de oceanen,” vervolgt Dolton. “Dit laat alarmbellen rinkelen.”
De studie wijst dan ook op een mogelijke bedreiging voor tal van warmbloedige en regionaal endotherme haaien, waar er weleens veel meer van in de zeeën rondzwemmen dan gedacht. “Toen we beseften dat de kleintandzandtijgerhaai waarschijnlijk regionaal endotherm is, was ik vrij geschokt,” zegt Dolton. “Maar de volgende keer dat we dit in een andere soort zien, zal ik misschien wat minder verrast zijn.”
