In 2008 ontdekken wetenschappers in een graf in Valencina een ongeëvenaarde verzameling grafgiften die erop hint dat ze zojuist op de meest prominente persoon uit de Spaanse kopertijd zijn gestuit. Een analyse van de stoffelijke resten resulteert nu in een flinke verrassing: het is een vrouw.
Op een paar kilometer afstand van Sevilla vinden we het kleine stadje Valencina de la Concepción. In de nabijheid van het stadje moeten mensen zich in de kopertijd meer dan thuis hebben gevoeld; archeologen hebben er – in een wel 450 hectare groot gebied – diverse vondsten gedaan die erop hinten dat mensen hier tussen 3000 en 1500 voor Christus woonden en werkten.
Bijzonder graf
Eén van de vondsten die daarbij onmiddellijk in het oog springt, betreft een graf dat in 2008 werd teruggevonden. Archeologen moeten vrijwel direct in de gaten hebben gehad dat ze op iets bijzonders waren gestuit, want waar de meeste graven in het gebied de stoffelijke resten van meerdere personen herbergen, lag in dit graf slechts één individu begraven. Dat individu werd echter wel vergezeld door opzienbarend kostbare grafgiften. Zo werd in het graf keramiek (met nog restjes wijn erin) aangetroffen, net als een koperen priem en verschillende ivoren objecten. Waaronder een 1,8 kilo zware ivoren slagtand van een Afrikaanse olifant. Daarnaast werden aanwijzingen gevonden dat er ook in een later stadium – enige tijd na de begrafenis – nog grafgiften aan het graf waren toegevoegd, waaronder een prachtige dolk met een handvat van ivoor, ingelegd met 90 parelmoeren kralen.
Prominent persoon
Zowel de kwantiteit als de kwaliteit van de grafgiften hinten erop dat de persoon die in dit graf ter ruste werd gelegd een hoge sociale status had. Sterker nog: afgaand op de grafgiften werd deze persoon door archeologen gebombardeerd tot het meest prominente figuur die we uit de Spaanse kopertijd kennen. En in eerder onderzoek schreven onderzoekers dat het een man moest zijn geweest die ergens tussen zijn 17e en 25e jaar de dood had gevonden. Maar nieuw onderzoek, verschenen in het blad Scientific Reports, lijkt nu alles op zijn kop te zetten. Een nieuwe analyse van de stoffelijke resten in het graf wijst namelijk uit dat deze zeer prominente figuur een vrouw was!
Het onderzoek
De onderzoekers baseren die conclusie op een analyse van een kies en snijtand van de overledene. Het glazuur van die kies en tand bleek een eiwit te herbergen dat alleen bij vrouwen voorkomt. En dus moeten we wel concluderen dat de meest prominente persoon op het Iberisch Schiereiland ten tijde van de Kopertijd van het vrouwelijke geslacht was.
Zelf verdiend
En die prominente status lijkt de vrouw niet in de schoot te zijn geworpen, zo voegen de onderzoekers daaraan toe. Ze wijzen er namelijk op dat in kindergraven uit diezelfde tijd geen grafgiften zijn teruggevonden. Het hint erop dat mensen een hoge status niet van hun ouders erfden, maar zelf moesten verdienen. Op basis daarvan concluderen de onderzoekers dat de vrouw grootse dingen moet hebben gedaan om een prominente figuur te worden. “(De vrouw, red.) lijkt haar invloed, prestige of macht niet ontleend te hebben aan haar geboorte of controle over de oogst, maar aan haar charisma en haar prestaties,” zo schrijven de onderzoekers.
Geen man kwam in de buurt
Het is zeker niet voor het eerst dat men op een graf stuit waarin een vrouw die lang geleden (bijvoorbeeld in de Brons- of Kopertijd) een hoge sociale status had, ter ruste is gelegd. Maar eerder werden daarbij ook altijd wel graven teruggevonden van mannen met een vergelijkbaar hoge sociale status. In dit geval is daar echter geen sprake van. Sterker nog: er is de wetenschappers op heel het Iberisch Schiereiland geen graf uit dit deel van de Kopertijd (tussen 3200 en 2500 voor Christus) bekend dat net zo rijkelijk met grafgiften is gevuld én een man herbergt. Het enige graf dat ook uit deze periode stamt en qua kwaliteit en kwantiteit van de grafgiften enigszins in de buurt komt bij het graf van de vrouw herbergt zelfs maar liefst vijftien dames. Dat grote en eveneens rijkgevulde graf bevindt zich pal naast het graf van de prominente vrouw. Het wijst er volgens de onderzoekers op dat vrouwen in de Kopertijd hoge functies bekleedden (die mogelijk niet eens voor mannen waren weggelegd).
Het kan onze kijk op de geschiedenis radicaal veranderen, menen de onderzoekers. “Onze resultaten nodigen uit om gevestigde interpretaties van de politieke rol die vrouwen speelden toen samenlevingen sociaal complexer begonnen te worden, speelden.”
