Op elke foto blijken de muggen namelijk op precies hetzelfde plekje toe te slaan; ze bijten de kikker in de neus. En dat is op zijn zachtst gezegd opmerkelijk te noemen.
Niet in de laatste plaats, omdat kikkers heel graag muggen eten. Het lijkt dan ook niet zo verstandig om een kikker in de dicht bij de mond gesitueerde neus te bijten. Maar toch komen de muggen ermee weg, zo schrijven onderzoekers in het blad Ethology.
Veldonderzoek
Hun onderzoeksartikel draait om de mug Mimomyia elegans die voorkomt in Australië en daar voor zijn benodigde bloedmaaltijd onder meer een beroep doet op kikkers. “Gedurende drie jaar aan veldonderzoek ontdekten we dat deze mug zich exclusief voedt op de neus van verschillende kikkersoorten,” zo schrijven de onderzoekers.
Per ongeluk
Die ontdekking deden ze min of meer per ongeluk, zo moet onderzoeker John Gould bekennen. Samen met collega’s deed hij onderzoek naar Australische amfibieën toen het hem opviel dat deze regelmatig muggen in het gezicht hadden zitten. “Ik maakte foto’s van de interactie tussen de kikkers en de muggen, zonder dat ik me echt realiseerde dat die muggen zich enkel op de neus voedden. Pas toen ik de foto’s allemaal naast elkaar legde, realiseerde ik me dat er iets bijzonders en verrassends aan de hand was.”
In de neus
Want de foto’s schetsten een heel helder beeld: de muggen beten enkel in de neus van de kikkers en negeerden de rest van het kikkerlijf. “Het was zo opmerkelijk om te zien dat al deze muggen exact hetzelfde gedrag vertoonden en geprogrammeerd waren om zich op zo’n klein stukje van het kikkerlijf te focussen en daarbij de rest van het lichaam te negeren,” vertelt Gould aan Scientias.nl. “Ook leek het bijna tegenintuïtief dat ze zich op de neus richten, aangezien die zich zo dicht bij de ogen en mond van de kikker bevindt en de muggen daarmee toch een verhoogd risico lijken te lopen om opgemerkt en opgegeten te worden.”
Kamikaze-actie?
Hoewel het misschien een kamikaze-actie lijkt om in de neus van een kikker te bijten, was Gould er geen enkele keer getuige van dat de mug het niet na kon vertellen. Kortom: de muggen komen er gewoon mee weg. Dat heeft waarschijnlijk meerdere redenen, zo schrijven Gould en collega Jose W. Valdez in hun studie. Zo lijken de muggen hun landingsplek heel slim te kiezen; meerdere keren zag Gould dat de muggen niet op de neus, maar op de rug van de kikker landden. Vervolgens wandelden de muggen vanaf de rug naar de neus van de kikker. En terwijl ze zich tegoed doen aan het bloed van hun gastheer, zitten de muggen boven op de kop, ongeveer tussen de ogen van de kikker. Het lijkt dan ook aannemelijk dat deze de muggen niet kan zien. “We zagen de kikkers geen pogingen doen om de aanvallende muggen te weren door ze met hun poten weg te slaan of in het water te duiken,” zo schrijven Gould en Valdez. “Het suggereert dat de kikkers die wij observeerden de muggen niet in de gaten hadden of niet geagiteerd waren door de aanwezigheid van de muggen.”
Veel gastheren, één specialistische aanpak bij kikkers
De onderzoekers zagen dat de muggen niet bij één, maar bij zeker drie verschillende soorten kikkers exclusief bloed uit de neus haalden. En ook dat is opmerkelijk, vindt Gould. “M. elegans is een generalist en gebruikt heel veel verschillende typen dieren als gastheer. Maar wanneer de mug kikkers gebruikt om zich te voeden, blijkt deze een zeer gespecialiseerde strategie te gebruiken.”
Waarom?
Het roept vanzelfsprekend de vraag op waarom de muggen het – als ze zich voor hun bloedmaaltijd tot kikkers wenden – altijd op de neus voorzien hebben. De onderzoekers moeten ons het antwoord op die vraag schuldig blijven. Maar ze hebben er wel ideeën over. “Mogelijk is het voor de muggen voordeliger om zich voor de extractie van bloed op de neus te richten, omdat het huidweefsel hier dunner en zachter is, wat het makkelijker maakt om de monddelen te injecteren.” Een andere mogelijkheid is dat de muggen voor de neus ‘kiezen’ omdat de bloedvaten hier goed vertegenwoordigd zijn en vrij dicht aan het oppervlak liggen. Ten slotte kan het ook nog te maken hebben met stofjes die kikkers afscheiden en die muggen afschrikken; wellicht dat die in en rondom de neus minder tot uiting komen, zo suggereren de onderzoekers.
Belang van vervolgonderzoek
Meer onderzoek is duidelijk nodig om te achterhalen waarom muggen op zoek naar een bloedmaaltijd steevast op de neus van kikkers uitkomen. En dergelijk vervolgonderzoek is ook heel belangrijk, zo benadrukt Gould. “Het is belangrijk om te onthullen hoe soorten in het wild de interactie met elkaar aangaan, aangezien die interactie belangrijk is met het oog op de gezondheid en het functioneren van ecosystemen, maar ook met het oog op de transmissie van ziekten. We hebben eerder aangetoond dat muggen drager kunnen zijn van een schimmel die amfibiepopulaties wereldwijd heeft weggevaagd. Vaststellen waar muggen precies op het lichaam van kikkers landen en zich voeden, kan onderzoekers in staat stellen om de wijze waarop de schimmelinfectie zich over het huidoppervlak van de kikkers verspreidt, beter te begrijpen.”
In afwachting van dat vervolgonderzoek lijken de waarnemingen van Gould en collega’s ondertussen onze kijk op muggen reeds te veranderen. “Ik denk dat onze observaties laten zien dat muggen en andere bijtende insecten zeer gespecialiseerd gedrag kunnen vertonen als ze gastheren zoeken en vervolgens een plek selecteren om te landen en eten,” vertelt Gould. “Ik denk dat we vaak het idee hebben dat insecten niet bewust en complex handelen, maar in realiteit nemen ze hun omgeving waar en maken ze op basis van die waarnemingen beslissingen, net zoals zoogdieren of vogels dat doen.”
