En daarmee is dit omstreden argument van de Braziliaanse regering weerlegd.
Afgelopen zomer woedde er een enorme brand over het Braziliaanse Amazonegebied. Grote delen van het regenwoud gingen in vlammen op, waarmee er niet alleen kostbaar leefgebied verloren ging maar ook verschillende inheemse stammen in gevaar werden gebracht. De vuurzee eiste de aandacht op van de hele wereld. Maar de toenmalige wereldwijde bezorgdheid werd de kop ingedrukt door de Braziliaanse regering die claimde dat de situatie voor de maand augustus ‘normaal’ en ‘onder het historisch gemiddelde’ lag. Onderzoekers bewijzen in het tijdschrift Global Change Biology echter het tegendeel.
Branden
“Van januari tot augustus dit jaar ging een gebied ter grootte van Denemarken in vlammen op; zo’n 43.573 km2,” vertelde Greenpeace-campagneleider Sigrid Deters eerder aan Scientias.nl. Meer dan de helft daarvan (24.944 km2) gebeurde in de maand augustus, toen zeker 30.000 verschillende branden het gebied teisterden. Onderzoekers uit de nieuwe studie hebben de cijfers nog eens grondig bekeken. En zij komen nu tot de conclusie dat het aantal branden in augustus zeker drie keer hoger lag dan in 2018. Sterker nog, ze telden de meeste brandhaarden in die zomermaand sinds 2010.
De branden zijn behoorlijk desastreus. Want bosbranden en klimaatverandering werken in een vicieuze cirkel. Naarmate het aantal branden toeneemt, neemt ook de uitstoot van broeikasgassen toe. En dit draagt op die manier bij aan de opwarming van de aarde en het optreden van extreme weersomstandigheden zoals bijvoorbeeld grote droogte. Door de warmte van de branden wordt bijvoorbeeld de grond en vegetatie droger en is zo vatbaarder voor vuur. Bovendien verandert een toename van CO2 in de lucht als gevolg van de branden, de atmosfeer. Dit leidt bijvoorbeeld tot droog onweer; fikse bliksem en klappen zonder dat er ook maar een drupje regen valt. Naast de toenemende uitstoot draagt ontbossing rechtstreeks bij aan een verandering in regenpatronen in de getroffen regio, waardoor het droge seizoen langer duurt. Bossen, de biodiversiteit, landbouw en de menselijke gezondheid worden zo verder aangetast.
Ontbossing
Branden kunnen op verschillende manieren ontstaan, bijvoorbeeld aangewakkerd door droogte of hoge temperaturen. Toch stellen de onderzoekers sterk bewijs te hebben dat de toename van het aantal branden dit jaar gekoppeld kan worden aan ontbossing. Hiervoor gebruikten ze gegevens van het DETER-B instrument van de Braziliaanse regering. Dit systeem kan de kenmerken van ontbossing herkennen door beelden genomen met NASA-satellieten te analyseren. En de bevindingen zijn treffend. De resultaten laten zien dat in de maand juli van dit jaar er bijna vier keer meer regenwoud ontbost werd dan gemiddeld in dezelfde periode in de voorgaande drie jaar.
Droogte
De onderzoekers kwamen er eveneens achter dat voorafgaand aan de branden het gebied niet werd geteisterd door hevige droogte. Droogte kan ervoor zorgen dat vuur makkelijker om zich heen grijpt en branden zich sneller over de regio verspreiden. Maar hiervan was volgens de onderzoekers geen sprake. Bovendien tonen de wetenschappers aan dat de immense rookpluimen die zelfs vanuit de ruimte zichtbaar waren alleen veroorzaakt konden zijn door de verbranding van grote hoeveelheden biomassa.
Hiermee bewijzen de onderzoekers dat de hoeveelheid branden in de Amazone dus helemaal niet ‘normaal’ waren en juist een duidelijk gevolg van ontbossing. “De waarneembare toename van zowel het aantal branden als ontbossing afgelopen jaar weerlegt het standpunt van de Braziliaanse regering dat de omstandigheden in augustus normaal waren,” zegt onderzoeksleider Jos Barlow.
September
Ondertussen zijn de branden in het Amazonegebied afgenomen. Dat gebeurde gelukkig al in de maand september, toen het aantal brandhaarden met 35 procent afnam. Onduidelijk is echter of dit te danken is aan regenval, of aan de inzet van het leger dat na internationale druk uiteindelijk toch naar het regenwoud werd gestuurd om de vuurzee te blussen. Uit de geanalyseerde beelden blijkt bovendien dat ook in de maand september de ontbossing nog ruim boven het gemiddelde voortgezet werd.
“Ons artikel laat duidelijk zien dat als we de ontbossing niet aanpakken, het grootste regenwoud ter wereld in as zal veranderen,” zegt onderzoeker Erika Berenguer. “We moeten de ontbossing zien te beteugelen.” Hierin zou de Europese Unie een steentje kunnen bijdragen. Zo werkt de EU op dit moment aan een actieplan tegen ontbossing en landconversie veroorzaakt door de Europese honger naar grondstoffen zoals soja voor veevoer en palmolie. Ook in Nederland hebben verschillende ministers zich uitgesproken over een nieuwe wetgeving die ontbossingsvrije producten mogelijk moeten maken.
