En niet alleen de gemiddelde wereldwijde zeespiegel brak alle records; ook de concentratie broeikasgassen en de temperatuur en zuurgraad van de oceanen vielen recordbrekend hoog uit.
De opwarming van de aarde gaat onverminderd door. Dat blijkt uit een nieuw klimaatrapport van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO). Wetenschappers komen in het rapport tot de grimmige conclusie dat vier van de belangrijkste indicatoren voor klimaatverandering – te weten zeespiegelstijging, de concentratie broeikasgassen en de temperatuur en zuurgraad van de oceanen – in 2021 allemaal nieuwe records hebben gevestigd. En de boosdoeners zijn wijzelf.
Oceaan
Uit het nieuwe rapport blijkt dat de oceanen zwaar door klimaatverandering worden getroffen. Zo brak de gemiddelde wereldwijde zeespiegel in 2021 alle records. Dit was het onvermijdbare gevolg van een voortdurende zeespiegelstijging van zo’n 4,5 mm per jaar tussen 2013 en 2021. Deze snelle zeespiegelstijging – meer dan twee keer zo snel dan gemeten tussen 1993 en 2002 – is voornamelijk te wijten aan wegkwijnend ijs op de ijskappen. Dat de zeespiegel momenteel recordbrekend hoog is, heeft grote gevolgen voor de honderden miljoenen mensen die aan de kust wonen en vergroot bovendien de kwetsbaarheid voor tropische cyclonen.
De temperatuur en zuurgraad van de oceanen
Daarnaast was afgelopen jaar ook de temperatuur van de oceaan torenhoog. De temperatuur van de bovenste 2000 meter van de oceaan bleef in 2021 onverminderd stijgen. En de verwachting is dat de zeeën in de toekomst zullen blijven opwarmen; een verandering die onomkeerbaar is geworden. Daar bovenop is de oceaan ook nog eens ongekend zuur. De oceaan absorbeert ongeveer 23 procent van de koolstofdioxide die de mens uitstoot. Hierbij verzuurt zeewater door een chemische reactie met water waarbij waterstofionen vrijkomen. De oceaanverzuring zal in eerste instantie een negatieve invloed hebben op calcificerende organismen, zoals koralen, kreeftachtigen en weekdieren, die allemaal een belangrijke rol spelen in veel voedselketens.
Concentratie broeikasgassen
De schrijvers benadrukken dat niet alleen de oceanen het in 2021 te verduren kregen, maar dat ook de concentratie broeikasgassen recordbrekend hoog was. Afgelopen jaar steeg de concentratie zelfs tot een gemiddelde van 413,2 deeltjes per miljoen (ppm). Daarmee ligt de concentratie maar liefst 149 procent boven het pre-industriële niveau. Bovendien lijkt het er niet op dat het langzaam maar zeker de goede kant op gaat. Zo maten de sensoren van het Hawaïaanse Mauna Loa Observatorium concentraties van 416,45 ppm in april 2020, 419,05 ppm in april 2021 en 420,23 ppm in april 2022, wat aantoont dat er nog altijd een stijgende lijn in zit.
Deze hoge concentratie broeikasgassen heeft er mede toe geleid dat 2021 het op vier na warmste jaar ooit gemeten was. De gemiddelde temperatuur lag in 2021 wereldwijd 1,1 tot 1,2 graden Celsius hoger dan in de pre-industriële periode tussen 1850 en 1900. Bovendien blijkt dat de zeven warmste jaren ooit gemeten ook de zeven meest recente jaren zijn. Dat afgelopen jaar niet het warmste jaar ooit was, heeft voornamelijk te maken met de gevolgen van de La Niña aan het begin en einde van het jaar. “Het is echter slechts een kwestie van tijd voordat we weer een warmste jaar ooit zien,” aldus Taalas.
Dat er in 2021 wederom vier klimaatrecords zijn gebroken, is slecht nieuws. “Ons klimaat verandert voor onze ogen,” stelt secretaris-generaal van de WMO Petteri Taalas. “De warmte die wordt vastgehouden door broeikasgassen zal de planeet nog vele generaties lang opwarmen. De stijging van de zeespiegel en de opwarming en verzuring van de oceanen zullen nog honderden jaren voortduren, tenzij er middelen worden uitgevonden om koolstof uit de atmosfeer te verwijderen. Sommige gletsjers hebben zelfs al ’the point of no return’ bereikt en dit zal op lange termijn gevolgen hebben voor de twee miljard mensen die momenteel al met waterschaarste te maken hebben.”
De mens
Volgens de WMO bestaat er geen twijfel over de veroorzaker van de waargenomen gevestigde records: de mens. Dat er nu weer bestaande records zijn gebroken, is volgens hen bovendien een duidelijk teken dat menselijke activiteiten veranderingen op wereldschaal veroorzaken; zowel op het land, in de oceaan én in de atmosfeer. “Dit heeft schadelijke en langdurige gevolgen voor de duurzame ontwikkeling en ecosystemen,” zo schrijven ze.
Gevolgen
Afgelopen jaar waren de gevolgen van klimaatverandering bovendien goed merkbaar. Zo braken er onder andere uitzonderlijke hittegolven uit in het westen van Noord-Amerika en rond de Middellandse Zee. Daarnaast leidde extreem weer – het dagelijkse ‘gezicht’ van klimaatverandering – tot honderden miljarden dollars aan economische schade, eiste het mensenlevens, had het een grote impact op het welzijn en leidde het tot voedsel- en wateronzekerheid en ontheemding. “Extreem weer heeft de meest directe impact op ons dagelijks leven,” zegt Taalas. “Door jarenlang te investeren in rampenparaatheid zijn we beter in het redden van levens, hoewel de economische verliezen enorm oplopen. Maar er moet nog veel meer worden gedaan. Dat blijkt wel uit de droogte die de Hoorn van Afrika teistert, de recente dodelijke overstromingen in Zuid-Afrika en de extreme hitte in India en Pakistan. Vroegtijdige waarschuwingssystemen zijn van cruciaal belang voor klimaatadaptatie. Helaas zijn deze voor minder dan de helft van de WMO-leden beschikbaar. We zijn dan ook vastbesloten om iedereen in de komende vijf jaar te voorzien van waarschuwingssystemen.”
Het WMO-rapport herinnert ons er opnieuw aan hoe klimaatverandering zich voor onze ogen afspeelt. “Net als het recente IPCC-rapport bevestigt ook dit WMO-rapport dat de concentratie kooldioxide in de atmosfeer en de luchttemperaturen blijven toenemen en dat de oceanen opwarmen en verzuren terwijl de zeespiegel stijgt,” aldus onderzoeker Pete Strutton, verbonden aan de Universiteit van Tasmanië. “Bovendien nemen extreme gebeurtenissen zoals droogte, branden en overstromingen in frequentie en hevigheid toe.” Volgens hem en andere experts is het dan ook noodzakelijk dat we actie ondernemen om het gebruik van fossiele brandstoffen terug te dringen. “We zouden de opwarming van de aarde moeten zien te beperken tot 1,5 graad, zoals in lijn met het Parijse klimaatakkoord,” aldus senior analist Tom Mortlock van de Macquarie University. “Alleen dan kunnen we de ergste gevolgen van klimaatverandering afwenden.”
