Volgens de Verenigde Naties zou de aarde tegen 2050 zo’n 9,7 miljard mensen tellen. Toch zijn onderzoekers daar niet zo zeker van. Volgens hen zou het werkelijke aantal weleens veel lager kunnen liggen.
De wereldbevolking neemt momenteel alsmaar toe. Nog niet zo lang geleden werd zelfs de 8 miljardste wereldburger geboren, een waar record. En zoals het er nu naar uitziet, zijn we nog lang niet uitgegroeid. De wereldbevolking zal ook in de decennia die voor ons liggen (langzaam) blijven groeien, zo verwachten de Verenigde Naties. Volgens hen zouden we rond 2030 met 8,5 miljard mensen moeten zijn, om vervolgens in 2050 op 9,7 miljard mensen uit te komen. Een nieuwe studie trekt deze voorspellingen echter ernstig in twijfel. Want na een nieuw rekensommetje verwachten onderzoekers dat we de magische grens van 9 miljard echt nog lang niet zullen doorbreken.
Twee scenario’s
In de studie berekenden de onderzoekers met behulp van een nieuw model hoe de groei van de wereldbevolking zich in de komende decennia zal voltrekken. Het team verkende twee verschillende scenario’s.
1) Too Little Too Late
In het eerste scenario (Too Little Too Late) blijft de wereld zich economisch verder ontwikkelen op een vergelijkbare manier als in de afgelopen vijftig jaar. Veel van de allerarmste landen ontsnappen in dit geval aan extreme armoede. De onderzoekers denken dat in dit scenario de wereldbevolking in 2050 zal pieken met 8,6 miljard mensen, om vervolgens te dalen tot 7 miljard tegen het jaar 2100.
2) Giant Leap
In het tweede scenario (Giant Leap) voorspellen de onderzoekers dat de bevolking al rond 2040 met zo’n 8,5 miljard mensen piekt. Vervolgens neemt het aantal wereldburgers af tot ongeveer 6 miljard tegen het einde van de eeuw.
Verenigde Naties
Al met al verwachten de onderzoekers dat de wereldbevolking al vrij snel de maximale omvang bereikt; veel eerder dan de Verenigde Naties vermoeden. Bovendien zijn de nieuwe projecties aanzienlijk lager dan verschillende prominente bevolkingsschattingen. De nieuwe berekeningen druisen dan ook in tegen deze eerdere voorspellingen. “Dit is niet zo verwonderlijk,” legt onderzoeker Beniamino Callegari in een e-mail uit. “Het heeft namelijk te maken met de zeer verschillende benadering van modellering. In zekere zin zouden we, als we vergelijkbare resultaten hadden verwacht, niet de moeite hebben genomen om een endogene demografische module op te nemen. We stonden echter open voor de mogelijkheid dat wij op heel andere schattingen zouden kunnen uitkomen.”
Afname
In beide scenario’s verwachten de onderzoekers dat de wereldbevolking rond het midden van de eeuw zal pieken. Kort daarna zal het aantal mensen op aarde drastisch afnemen. En nee, dit zal (hopelijk) niet het gevolg zijn van een apocalyptische pandemie. Dat de wereldbevolking krimpt heeft simpelweg te maken met een snelle economische ontwikkeling in lage-inkomenslanden, waarvan we weten dat het een enorme impact heeft op de geboortecijfers. Het is namelijk bekend dat er minder kinderen geboren worden naarmate meer meisjes toegang krijgen tot onderwijs, vrouwen economisch sterker worden en toegang hebben tot betere gezondheidszorg. “Uiteindelijk gaat het om vrouwenemancipatie,” vertelt Callegari. “Wat we zien is dat wanneer ouders vrij zijn om zelf te kiezen, ze de voorkeur geven aan een goede balans tussen werk en gezin. Dit leidt onvermijdelijk tot uitstel van zwangerschappen en uiteindelijk tot een vermindering van het aantal geboortes en kleinere gezinsgroottes.”
De geschiedenis herhaalt zich
Volgens de onderzoekers zal eigenlijk de geschiedenis zich herhalen. “In wezen geloven we dat hetzelfde proces dat we eerst in het Westen en daarna in de meer welvarende landen op bijna alle continenten hebben gezien (denk aan Chili in Latijns-Amerika, Zuid-Korea in Oost-Azië, Singapore in Zuidoost-Azië, Tunesië in Afrika en Nepal in Zuid-Azië) ook in de rest van Afrika en Zuid-Azië zal plaatsvinden,” legt Callegari uit. “Of eigenlijk: zal blijven plaatsvinden. We zien namelijk al een daling van de geboortecijfers in veel Afrikaanse en Zuid-Aziatische landen. Natuurlijk zal een grotere, snellere verbetering van de levensomstandigheden, zoals het Giant Leap-scenario laat zien, deze trend nog eens kunnen versnellen.”
Armoedebestrijding
Dat met name in het Giant Leap-scenario de bevolking zo hard krimpt, komt door grote investeringen in armoedebestrijding, met name investeringen in onderwijs en gezondheidszorg. Dit wordt gecombineerd met belangrijke beleidsplannen op het gebied van voedsel- en energiezekerheid en de bestrijding van (gender)ongelijkheid. In dit scenario zou extreme armoede al over één generatie (tegen 2060) uitgebannen kunnen zijn, wat een duidelijke impact op de groei van de wereldbevolking heeft.
8,5 miljard
Toch betekenen de bevindingen dat de wereldbevolking in ieder geval op korte termijn nog een tijdje zal doorgroeien. De vraag is dan ook in hoeverre de aarde in staat is om al deze mensen te huisvesten. Wat zullen de consequenties zijn, als we over twintig of dertig jaar met zo’n 500 miljoen mensen extra op aarde leven? “Het gevolg is dat planetaire grenzen zullen worden overschreden, zoals er al vele zijn overschreden,” zegt Callegari. “Daarom zal er een grote, wereldwijde inspanning nodig zijn om ons aan de nieuwe natuurlijke omstandigheden aan te passen, maar ook om deze te herstellen. We zijn nog steeds op weg naar een kritiek moment in de geschiedenis van de mensheid.”
Rijkste tien procent
Het team analyseerde in de studie ook het verband tussen de bevolkingsgroei en het overschrijden van deze planetaire grenzen, wat eigenlijk verband houdt met de draagkracht van de aarde. In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, ontdekte het team dat de omvang van de bevolking niet de belangrijkste oorzaak is van het overschrijden van planetaire grenzen (zoals klimaatverandering). In tegendeel: het is de extreem hoge materiële voetafdruk van de rijkste 10 procent die de planeet destabiliseren. Kortom, het grootste probleem van de mensheid zijn de hoge materiële eisen van de rijken, niet de bevolkingsgroei. Op de plekken waar de bevolking namelijk het snelst groeit, hebben de inwoners een extreem kleine ecologische voetafdruk in vergelijking met landen die tientallen jaren geleden al een piek in hun bevolkingsaantallen bereikten.
Actie
Toch hoeven we dit niet lijdzaam toe te zien. Want ondanks dat we volgens Callegari toewerken naar ‘een kritiek moment in de geschiedenis van de mensheid’, kunnen we iets doen om de ergste gevolgen te verzachten. “We kunnen proberen het Giant Leap-scenario te realiseren,” oppert de onderzoeker. “Dit betekent dat we onze economische systemen moeten transformeren en belangrijke veranderingen moeten doorvoeren om armoede uit te bannen, ongelijkheid te verminderen, vrouwen sterker te maken en onze voedsel- en energiesystemen anders in te richten.”
De onderzoekers concluderen dat ook als we met meer dan acht miljard mensen op deze aarde wonen, het mogelijk is om aan extreme armoede te ontsnappen. Iedereen kan toegang krijgen tot voldoende voedsel en onderdak, al vereist dit wel een veel gelijkere verdeling van alle middelen. Een goed leven voor iedereen is volgens hen alleen mogelijk als het extreme grondstoffengebruik van de rijke elite wordt teruggedrongen. “Zelfs als de ‘bevolkingsbom’ niet afgaat, is het gevaar nog niet geweken,” zegt Callegari. “De huidige economische ontwikkelingstrajecten zijn onhoudbaar. We kunnen een aarde voor ons allemaal hebben, maar dan moeten we er wel voor willen werken.”
