Als gevolg van de wereldwijde corona-pandemie, extreem weer en de oorlog in Oekraïne, lijden er vandaag de dag veel meer mensen aan ondervoeding dan slechts een paar jaar geleden. “Maar het had nog erger kunnen zijn.”
Wereldhonger is nog lang niet ten einde. Dat blijkt uit een nieuw uitgebracht rapport van de Verenigde Naties. In het rapport valt te lezen dat er momenteel zo’n 735 miljoen mensen honger lijden. En dat is een flinke stijging ten opzichte van 2019: in dat jaar hadden 122 miljoen minder mensen met honger te maken. Het betekent dat het door de VN gestelde doel om de wereldhonger tegen 2030 de wereld uit te helpen, nog een behoorlijke uitdaging zal worden. “Maar dit is geen reden om te wanhopen of onze inspanningen stop te zetten,” zo benadrukt David Laborde, mede-auteur van het rapport, in gesprek met Scientias.nl.
Wereldwijde honger
Dat het aantal mensen dat honger lijdt is toegenomen van 613 miljoen in 2019 naar 735 miljoen vandaag de dag, heeft met name te maken met de grote crisissen die de wereld de afgelopen jaren onder ogen moest zien. Denk aan de omvangrijke corona-pandemie, extreem weer en verschillende gewelddadige en grote geopolitieke conflicten, waaronder de oorlog in Oekraïne. “Het feit dat hierdoor het aantal ondervoede mensen is toegenomen, is daarom niet verrassend,” legt Laborde uit. “Sterker nog, het verbaast ons enigszins dat de stijging beperkt is gebleven tot 122 miljoen, de omvang van de crisissen was enorm. Dit toont aan dat voedingssystemen nog steeds veerkrachtig zijn, veerkrachtiger dan 20 of 30 jaar geleden.” Tegelijkertijd wil Laborde het probleem ook zeker niet bagatelliseren. “De bevindingen zijn ook erg schokkend, want in een wereld van overvloed lijden er nog steeds 735 miljoen mensen honger,” gaat hij verder. “Dit is ook gelijk de dubbelzinnigheid achter de toename: het had veel erger kunnen zijn, maar tegelijkertijd zijn er nog altijd teveel mensen die lijden.”
Grimmig
Het rapport schetst een grimmig beeld. Zo blijkt dat met name in West-Azië, het Caribisch gebied en in heel Afrika het aantal mensen dat honger heeft, is toegenomen. Afrika blijft bovendien de zwaarst getroffen regio: één op de vijf mensen op dit continent is ondervoed, dat is meer dan tweemaal het wereldgemiddelde. Uit het rapport blijkt bovendien dat ongeveer 29,6 procent van de wereldbevolking – wat overeenkomt met 2,4 miljard mensen – in 2022 geen constante toegang tot voedsel had. Onder hen werden 900 miljoen mensen geconfronteerd met een ernstige voedselonzekerheid. Daarnaast worden ook veel kinderen getroffen. Miljoenen kinderen onder de vijf jaar lijden nog altijd aan ondervoeding. 45 miljoen van hen lijden zelfs aan de dodelijkste vorm van ondervoeding en 148 miljoen kinderen van dezelfde leeftijd hebben een belemmerde groei en ontwikkeling.
De bevindingen tonen aan hoe ingewikkeld het is om wereldhonger uit te bannen. En dat terwijl we aan het begin van de eeuw nog op de goede weg zaten. “Het aantal ondervoede mensen daalde toen,” vertelt Laborde. “Rond 2015 kwam die daling tot stilstand en vervolgens werd honger vanaf 2017 weer een groeiend probleem. Dit weerspiegelde de structurele zwakheden van onze systemen: afnemende productiviteit in regio’s die dit juist het hardst nodig hebben en toenemende economische ongelijkheid. De opwaartse trend werd vervolgens versneld door drie factoren, namelijk klimaatschokken, conflicten en een afnemende economische groei. En het zijn tevens deze drie drijfveren die sinds 2019 bijdragen aan de forse stijging die we nu zien.”
Inspanningen
Het betekent dat geleverde inspanningen om wereldhonger aan te pakken, ontoereikend zijn geweest. “We hebben in de afgelopen decennia wel vooruitgang geboekt, maar we hebben net niet genoeg gedaan – en soms pas te laat gehandeld,” denkt Laborde. “Dit is misschien wel het grootste probleem waarmee we vandaag de dag worden geconfronteerd: we willen voedselzekerheid aanpakken als we met een wereldwijde crisis te maken hebben, we moeten een foto zien van kinderen die sterven door hongersnood. Maar we moeten voedselzekerheid bij de wortel aanpakken en niet enkel ‘brandjes blussen’. Het gaat uiteindelijk om een structurele inspanning, niet om korte termijn inspanningen. We moeten ons systeem transformeren, zodat het efficiënter, veerkrachtiger, duurzamer en inclusiever wordt.”
Oorzaken
Maar zover zijn we helaas nog niet. Want terwijl Azië en Latijns-Amerika in de afgelopen jaren doeltreffend honger hebben weten terug te dringen, is ondervoeding op veel plekken op aarde nog altijd een enorm probleem. Vooral voor mensen die op het platteland wonen. Zo blijkt dat matige of ernstige voedselonzekerheid 33 procent van de volwassenen treft die op het platteland woont, tegenover 26 procent van de inwoners van stedelijke gebieden. Dat het zo moeilijk is het tij te keren, heeft verschillende onderliggende oorzaken. “Als een zelfvoorzienende boer in Centraal Afrika te maken krijgt met hevige droogte, zal dit zijn opbrengst verminderen, wat leidt tot meer honger,” legt Laborde desgevraagd uit. “Ergens anders is er misschien wel voedsel op de markt, maar is het te duur voor mensen die hun baan zijn kwijtgeraakt. Over het algemeen blijven economische ongelijkheden de belangrijkste, structurele oorzaak van honger. We produceren genoeg voedsel, maar teveel mensen kunnen het zich niet veroorloven. Vervolgens veroorzaken conflicten grote verstoringen, die het levensonderhoud van mensen verwoesten en leiden tot tekorten.”
Doelstelling
De nieuwe cijfers leggen de vinger op de zere plek. Want als de trends doorzetten, zal de doelstelling om honger tegen 2030 in de wereld te beëindigen, niet worden gehaald. Er zijn sprankjes hoop: sommige regio’s liggen momenteel op schema. Maar over het algemeen stemmen de voorlopige cijfers weinig hoopvol. “Helaas laten onze prognoses zien dat tegen het einde van dit decennium nog steeds 600 miljoen mensen honger zullen lijden,” stelt Laborde. Het jaar 2022 heeft dit aantal omhoog gestuwd. Economisch herstel is minder waarschijnlijk geworden en klimaatschokken zullen blijvend zijn.” Toch hoeven we de moed volgens de onderzoeker niet op te geven. “We kunnen de achterstand nog inhalen als we nu handelen,” onderstreept hij. “Er zijn oplossingen, maar we hebben een grote mobilisatie nodig. Uiteindelijk zullen we honger in de komende zeven jaar misschien niet volledig kunnen uitbannen, maar het verminderen van het aantal met 2/3 zal al een grote overwinning zijn. Elke persoon die we uit de honger halen, is een waardevolle prestatie.”
Een wereld zonder honger lijkt op dit moment misschien nog ver weg, maar is volgens Laborde zeker mogelijk. Als we er maar prioriteit van maken. Denk aan investeringen in kleinschalige boeren en in hun aanpassing aan klimaatverandering en nieuwe technologieën. Want met de juiste ondersteuning kunnen zij meer voedsel produceren, de productie diversifiëren en zowel stedelijke, als landelijke gebieden bevoorraden. “Bovendien moeten we systeemdenken,” betoogt Laborde. “Zo moeten we bijvoorbeeld de aanpak van voedselzekerheid en klimaatdoelstellingen gaan zien als twee kanten van dezelfde medaille. De trieste realiteit is dat we geen geld hebben om alles te doen als we één probleem tegelijk proberen aan te pakken. We moeten oplossingen bedenken die meerdere resultaten opleveren. Dit is de enige manier om de twee grote problemen van onze tijd aan te pakken.”
