Welke taal spreken wij als we huilen?

Het eerste wat een pasgeboren baby hoort te doen is huilen. Het eerste gehuil is een teken dat de longen functioneren. Gedurende een leven wordt de mens vergezeld door een breed scala aan emoties, waarvan huilen één uiting is. Tegenwoordig wordt huilen gezien als communicatie tussen mens en de buitenwereld. Dit verschilde sterk met de mening in de Middeleeuwen. De heersende gedachte was toentertijd dat voornamelijk huilende kinderen bezeten waren door de duivel. Tegenwoordig is men van dat idee afgestapt en kijken we met een meer wetenschappelijke bril naar het fenomeen huilen.

Wat is huilen?
Medisch gezien vormt huilen een reactie op fysieke pijn en stress en is gedefinieerd als het uitscheiden van traanvocht door emotie. Het is een uiting van verschillende emoties, zoals verdriet, frustratie, hulpeloosheid, vreugde, boosheid en empathie. Er wordt een duidelijk verschil gemaakt tussen het bevochtigen van de ogen (tranen) en het huilen, een uiting van emoties. Want huilen, waarbij de tranen uit de ogen rollen, is een fenomeen dat alleen bij mensen voorkomt. Volgens therapeute Mabel de Graaf is huilen “een normaal menselijk vermogen om uiting te geven aan een gevoel van verdriet, ontroering, vreugde, machteloosheid, etc.” Op de vraag welke informatie huilen geeft, zegt de Graaf: “Daar kan ik niet eenduidig op antwoorden. Soms geeft huilen weinig informatie en soms heel veel. Er gebeurt hoe dan ook wat bij de cliënt en het is aan mij om dat te duiden of liever gezegd om de cliënt te ondersteunen in een proces dat tot inzicht leidt.”

Wist jij dit?

Mensen zijn de enige ‘dieren’ die huilen met tranen. In een mensenleven is ongeveer 70 liter traanvocht per oog nodig om de ogen voldoende vochtig te houden. Hoeveel liter traanvocht raken we kwijt als we daar de tranen van verdriet of woede bij optellen?

Drie ‘tranen’
Tranen kunnen ingedeeld worden in drie categorieën, afhankelijk van hun ontstaanswijze. Zo zijn er psychische of emotionele tranen, die ontstaan bij het ervaren van (heftige) emoties. Dit kan zowel positief als negatief zijn. Basale tranen worden continu in kleine hoeveelheden geproduceerd om het oog vochtig te houden. Reflexieve tranen worden uitgescheiden bij irritatie, zoals stof of traangas. Ook wordt dit type uitgescheiden bij het snijden van uien. Deze tranen hebben niet alleen een verschillende ontstaanswijze, maar zijn ook verschillend qua samenstelling. Zo bevat een emotionele traan eiwitachtige hormonen. Een van deze hormonen is een neurotransmitter die van nature een pijstillend werkt voor de mens onder stress.

Uniek voor de mens
Onderzoek van Hasson laat zien dat huilen, naast een teken voor het uiten van pijn, stress en emoties, ervoor zorgt dat mensen dichter bij elkaar komen. Onderzoek van Michelle Hendriks kwam tot eenzelfde conclusie. Zij concludeerde onder andere dat huilen niet oplucht, maar juist troost en hulp mobiliseert. Volgens Hasson zou deze sociale aantrekkingskracht een ingebed evolutionair mechanisme zijn. Door de tranen ziet men minder scherp waardoor bijvoorbeeld agressieve of verdedigende handelingen niet uitgevoerd kunnen worden. Om deze reden geeft huilen informatie over submissie, behoeften en sociale nabijheid.

Moet een huilende baby zo snel mogelijk uit bed worden gehaald, of is het goed om hem of haar nog even te laten liggen? Onderzoeker Penelope Leach beweert dat lange periodes van huilen het brein van jonge kinderen kan beschadigen.
Moet een huilende baby zo snel mogelijk uit bed worden gehaald, of is het goed om hem of haar nog even te laten liggen? Onderzoeker Penelope Leach beweert dat lange periodes van huilen het brein van jonge kinderen kan beschadigen.

Soms lucht huilen op, maar niet altijd. Of het een opluchting is hangt af van reacties van anderen. Dit blijkt ook uit de reactie van Anne, een 25-jarige vrouw, op de vraag of huilen oplucht: “Ja, altijd wel. Misschien komt dat mede omdat ik er dan over praat.” Als iemand niet getroost wordt, kan het zijn dat degene zich slechter voelt of dat zijn of haar gevoelens onveranderd blijven. Troosten blijkt over het algemeen wel te resulteren in opluchting. De Graaf merkt een duidelijk verschil in houding van een cliënt voor en na een huilbui. Ze zegt: “Natuurlijk kan ik een verschil opmerken tussen voor en na een huilbui. Soms is er opluchting, ontspanning, stilte of juist een spraakwaterval, inzicht, gelaatskleur, veranderde ademhaling, etc.”

Maar waarom men een huilende persoon troost? Dit kan te maken hebben met empathie, maar er kunnen ook egoïstische motieven ten grondslag liggen om persoonlijke nood te verminderen. We weten allen wat het is om te huilen. Iedereen heeft het eens ervaren in een privésetting of in het openbaar. Echter, blijkt de interpretatie van huilen moeilijk te zijn. Het is een complex spel van situaties, emoties en personen dat kan verschillen van moment tot moment.

Van kind tot volwassene
Een baby huilt om verschillende redenen, bijvoorbeeld door onvervulde behoeften, zoals gebrek aan nabijheid of bij honger. Ook bij ontwikkelingsfrustraties liggen tranen op de loer, zoals bij het willen grijpen van iets, maar het nog niet kunnen. Zo zijn er nog een aantal redenen meer te noemen. In deze levensfase is er geen verschil in huilen tussen jongens en meisjes. Echter, bij opgroeiende kinderen blijken jongetjes vaker te huilen op jongere leeftijd, vermoedelijk door een verhoogde kans op aangeboren ziektes waardoor (fysiek) ongemak ontstaat. Ook vanwege het ondernemen van risicovollere activiteiten kunnen jongetjes sneller gaan huilen. De opvoeding kan een rol gaan spelen in het huilgedrag van het kind. Datzelfde geldt voor de cultuur.

Als je huilt, lijkt het misschien wel eens of je hond jou troosten wil. Nieuw onderzoek wijst erop dat honden in zo’n situatie inderdaad met ons meeleven.
Als je huilt, lijkt het misschien wel eens of je hond jou troosten wil. Nieuw onderzoek wijst erop dat honden in zo’n situatie inderdaad met ons meeleven.

Over het algemeen schamen jongeren zich als zij huilen en huilen voornamelijk van woede en teleurstelling. Onder de volwassenen huilen vrouwen gemiddeld vaker dan mannen. En bij ouderen is huilen veelal een teken van onmacht en ontroering. Zij schamen zich er echter niet voor.

De Graaf ziet bij cliënten verschillen in huilgedrag tussen kinderen en volwassenen: “Jonge kinderen missen meestal de gêne die met huilen gepaard gaat. Kinderen poetsen nog gewoon de tranen met hun knuisten weg, vrouwen deppen voorzichtig hun ogen en mannen excuseren zich eerder.” Voor kinderen betekent huilen dat zij zich veilig genoeg voelen. Daarnaast “ontbreken vaak de woorden om iets te duiden en dan zijn de tranen alleszeggend.”

Welk factoren zijn van invloed op het huilen?
De huildrempel, de minimale stimuli die nodig zijn om te gaan huilen, wordt bepaald door verschillende factoren, zoals persoonlijkheid, lichamelijke gesteldheid (bijvoorbeeld slaap), opvoeding, ervaringen en het innemen van drugs of alcohol. Deze drempel ook sterk beïnvloed door hormonen bij zowel mannen als vrouwen.

Twee aspecten verklaren grotendeels het verschil tussen mannen en vrouwen. Enerzijds is er de opvoeding. Men vind, over het algemeen, dat jongetjes “flink moeten zijn”. Dan is er geen plek voor huilen. Jongetjes wordt al vroeg aangeleerd dat huilen niet mag, waardoor ze op latere leeftijd minder huilen. Bij meisjes wordt het meer geaccepteerd dat zij huilen.

Anderzijds gaan hormonen een steeds grote rol spelen als kinderen en jongeren opgroeien. Bij volwassen vrouwen stimuleert het hormoon prolactine het huilen. Echter rapporteren meisjes al vaker het gevoel te moeten huilen en ook werkelijk vaker te huilen voordat ze menstrueren. Bij mannen heeft testosteron juist een remmend effect op huilen. Mannen die een chemische castratie moeten ondergaan blijken naderhand veel meer te moeten huilen. Bij een chemische castratie worden medicijnen genomen die de werking van de hormonen, waaronder testosteron, tegengaan die worden afgegeven door de teelballen. De invloed van het geslacht op het huilen blijkt dus een combinatie te zijn van biologische, psychologische en sociale factoren.

Het lichaam
“Ik kan aangeven waar het zit in mijn lichaam en daar voel ik dan heel veel. Als ik moet huilen omdat ik “ik” ben, dan voel ik dat vooral bij mij hart; ik ben dan intens blij en ik heb het gevoel dat dat zó groot is, dat het eruit moet (en daardoor ga ik huilen). Als ik verdrietig ben is het lastiger aan te geven, want daar gaan meer soorten gevoelens mee gemoeid (zoals schuld, verdriet, onzekerheid). Dat voel ik in mijn hele borststreek en richting mijn keel (het zit me dan hoog).” Dit vertelde Anne over haar huilbuien.

Tijdens het huilen verandert er het een en ander in het lichaam. Er treedt een verlaging van de temperatuur in de vingers en een verhoging van de huidgeleiding op. Natuurlijk wordt ook de traanklier gestimuleerd. Afhankelijk van de oorzaak van de tranen is de chemische samenstelling van de traan anders. Tevens liet onderzoek van cardiologen zien dat huilen stress reduceert en daarmee ook de fysiologische gevolgen, die gepaard gaan met stress, verminderd.

Eisprong

De samenstelling van traanvocht kan bij vrouwen tijdens de eisprong anders zijn. Dit kunnen vrouwen merken die contactlenzen dragen.

Een taal op zich
Volgens De Graaf geeft het lichaam signalen af tijden het huilen die haar helpen bij het begeleiden van cliënten. Huilen verschaft informatie over de ademhaling, de hevigheid van de emotie en de invloed van gedachten tijdens het huilen. Ze zegt: “Als een cliënt louter angstig of boos is en dan komen eindelijk de tranen dan weet ik dat een afgedekt stuk gezien mag worden en gevoeld. Maar andersom kan het steeds maar weer huilen en huilen een teken zijn dat de cliënt het aan kracht ontbreekt en wellicht niet bij de boosheid kan komen.” Overige signalen, zoals de toon van het huilen geeft haar ook de nodige informatie: “Oud verdriet klinkt anders dan vers verdriet.”

De hamvraag: to cry or not to cry?
De huildrempel wordt bepaald door verschillen factoren, zoals persoonlijkheid, lichamelijke gesteldheid (bijvoorbeeld slaap), opvoeding, ervaringen en het innemen van drugs of alcohol. Bij vrouwen wordt deze drempel beïnvloed door hormonen. Landelijke onderzoeken laten zien dat vrouwen vaker huilen van woede, terwijl mannen vaker huilen van ontroering en vreugde. Vrouwen huilen over het algemeen meer dan mannen. Huilende mensen worden over het algemeen als minder aardig, leuk en stabiel gezien.

Tranen zijn als vingerafdrukken en sneeuwvlokken. Onder de microscoop is gekristalliseerd zout te zien. Echter is beeld altijd hetzelfde. Elke traan is uniek.
Tranen zijn als vingerafdrukken en sneeuwvlokken. Onder de microscoop is gekristalliseerd zout te zien. Echter is beeld altijd hetzelfde. Elke traan is uniek.

Omtrent huilen bestaan gevoelens van schaamte. Over het algemeen laten Nederlanders hun tranen niet lopen als er anderen bij zijn, terwijl wetenschappers beweren dat het een communicatiesignaal is. Daarbij bestaan verschillen tussen jongeren en ouderen, waarbij de schaamte met de jaren lijkt te verdwijnen. Ook Anne houdt haar tranen in elders: ” Ligt eraan waar ik ben. Als ik thuis ben, dan laat ik alles lekker gaan. Maar als ik ergens anders ben, bv. werk, houd ik me in. Ik heb dan geen zin in vragen van andere mensen.” Volgens de Graaf zijn er tal van redenen waarom mensen zich schamen voor hun tranen: “Maar ook de aanleiding van het huilen kan een reden tot schaamte zijn als het kinderachtig wordt beoordeeld. Soms breekt er verdriet door dat te maken heeft met gebeurtenissen uit bij voorbeeld de jeugdjaren. Dat lijken vaak triviale gebeurtenissen en men schaamt zich om ‘daar’ nog om te huilen. De lading ervan wordt nog niet begrepen en met de rede ‘overruled’ en daaruit ontstaat schaamte. Schaamte voor controle verlies, want je hoort toch ‘gewoon’ je verhaal te doen. Als de achtergrond van het huilen liever niet gedeeld wil worden dan kan de cliënt schaamte voor tranen voorwenden om de therapeut af te leiden van de echte oorzaak van de tranen. Empatische cliënten willen de therapeut niet opzadelen met hun verdriet en dus is er schaamte. Ach, zoveel redenen om je te schamen voor je tranen.”

Het is niet altijd geoorloofd om te huilen. Bij werkgerelateerde activiteiten wordt huilen niet gewaardeerd. “Tranen worden geassocieerd met gevoelens en men wordt geacht de persoonlijke sores thuis te houden. Dat mag niet in de tijd van de baas,” aldus de Graaf. Persoonlijk verlies, zoals een scheiding of het overlijden van een geliefd persoon, wordt veelal alleen geaccepteerd mits het van korte duur is. Tranen op de werkvloer worden als onprofessioneel en zwak gezien, omdat er de mening heerst dan degene zich niet onder controle heeft of niet veel druk aan kan. Volgens de Graaf begint de laatste genoemde attitude van werkgevers tegenover huilende werknemers te veranderen. Huilen kan tevens gezien worden als manipulatiemiddel, bijvoorbeeld tijdens een evaluatie. Hierbij dient een verschil gemaakt te worden tussen het onderdrukken van tranen en het onderdrukken van emoties. Dit laatste kan op langere termijn klachten opleveren. Maar bij elke traan geldt: “Je bent meer dan je verdriet,” aldus de Graaf.

Bronmateriaal

- Interview Anne B., 25 jaar over haar laatste huilbui

- Interview met Mabel de Graaf, therapeute/counselor in haar eigen praktijk (https://mabeldegraaf.nl/)

- Van Tilburg, M. A. L., Unterberg, M., & Vingerhoets, A. (2002). Cyring during adolescence. British Journal of Developmental Psychology, 20(1), 77-78.

- Groos, J. J., Frederickson, B. L., & Levenson, R. W. (1994). The psychophysiology of crying. Psychophysiology, 31, 460-468.

- Hasson, O. (2009). Emotional tears as biological signals. Evolutionary Psychology, 7(3), 363-370.

- Hendriks, M. C. P., & Vingerhoets, A. J. J. M. (2006). Social messages of crying faces: their influences on anticipated person perception, emotions and behavioural responses. Cognition and emotion, 20(6), 878-886.

- The microscopic structures of dried humans tears - The Smithsonian Mag

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd