Wetenschappers hebben al een lijstje met kanshebbers klaar liggen.
SARS-CoV-2 heeft ons verrast. We zagen het virus niet aankomen en konden enkel lijdzaam toezien hoe het de wereld veroverde. Dat moet in de toekomst anders, zo vinden onderzoekers. En daarom hebben ze een manier bedacht om snel na te kunnen gaan welke (pas ontdekte) dierenvirussen de beste kansen hebben om op mensen over te springen en vervolgens een pandemie te veroorzaken.
Risicofactoren
Of een dierenvirus erin slaagt om op mensen over te springen en vervolgens ook veel andere mensen te besmetten, is afhankelijk van verschillende (risico)factoren. In het blad Proceedings of the National Academy of Sciences identificeren onderzoekers tientallen van deze risicofactoren. Sommigen zijn inherent aan de virussen zelf. Anderen waren meer afhankelijk van de omgeving. Zo is frequent contact tussen mensen en dieren die deze virussen bij zich (kunnen) dragen, bijvoorbeeld ook een risicofactor.
Vervolgens gingen onderzoekers aan de hand van deze risicofactoren voor 887 dierenvirussen na hoe groot de kans is dat zij op mensen overspringen. Het resulteert in een ‘watchlist’ van virussen die een bedreiging voor de wereldwijde volksgezondheid kunnen gaan vormen. Bovenaan vinden we 12 virussen waarvan bekend is dat ze reeds van dieren op mensen zijn overgesprongen – waaronder SARS-CoV-2. Het bevestigt volgens de onderzoekers dat ze met hun risicobeoordeling op het juiste spoor zitten.
Verrassingen
Als we de watchlist bekijken, levert dat een aantal verrassingen op. Zo staat het virus dat momenteel wereldwijd voor veel ellende zorgt niet bovenaan. In het lijstje met zoönosen die de potentie hebben om een pandemie te veroorzaken, staat SARS-CoV-2 op de tweede plaats; de ranglijst wordt aangevoerd door het lassavirus. Dat lijkt misschien vreemd, maar dat is het volgens de onderzoekers niet. Zo wijzen ze erop dat we nog lang niet alles over SARS-CoV-2 weten. Zo is bijvoorbeeld onbekend in welke dieren het kan huizen en hoe groot het gebied is waarin deze dieren voorkomen. Als we alle informatie zouden hebben, zou het virus misschien wel de ranglijst aanvoeren.
Nieuwe virussen
Wat ook verrassend is, is dat volgens de risicobeoordeling van de onderzoekers verschillende recent bij dieren ontdekte coronavirussen een grotere kans hebben om op mensen over te springen dan sommige virussen waarvan reeds is aangetoond dat ze op mensen kunnen overspringen. Een voorbeeld daarvan is PREDICT_CoV-35. Dit coronavirus is recent ontdekt en is één van de twintig virussen die de watchlist aanvoeren.
Uitbreiding
Als het aan de onderzoekers ligt, wordt de watchlist de komende jaren flink uitgebreid. Ze hebben namelijk op basis van hun onderzoek een webapplicatie ontwikkeld waarmee ontdekkers van nieuwe virussen direct na kunnen gaan hoe groot de kans is dat ‘hun’ virus van dieren op mensen overspringt. Ook kunnen onderzoekers via de site nieuwe informatie over reeds bekende virussen toevoegen, waardoor de risicobeoordeling kan worden verbeterd. De onderzoekers hopen dat de applicatie – SpillOver genaamd – onderzoekers in staat stelt om nieuwe bedreigingen tijdig te identificeren. Waarna ook tijdig maatregelen kunnen worden genomen om de kans dat het virus van dier op mens overspringt, te verkleinen. “SARS-CoV-2 is slechts één voorbeeld van de vele duizenden virussen die de potentie hebben om van dieren op mensen over te springen,” aldus onderzoeker Zoë Grange. “We moeten de virussen waarbij de kans dat ze van dieren op mensen overspringen het grootst is, niet alleen identificeren, maar ook prioriteit geven voor er nog een vernietigende pandemie plaatsvindt.”
Dat zoönosen een reële bedreiging vormen, hebben we in het afgelopen jaar wel gezien. Naast SARS-CoV-2 zijn onderzoekers nog zo’n 250 virussen bekend die reeds van dier op mens zijn overgesprongen en mensen ziek hebben gemaakt. Het zijn echter niet de reeds bekende zoönosen waar onderzoekers zich met name zorgen over maken. De grootste zorgen betreffen de zoönosen die nog niet ontdekt zijn; wetenschappers schatten dat er in zoogdieren en vogels nog zo’n 1,67 miljoen onontdekte virussen huizen, waarvan tot wel 50 procent de potentie heeft om op mensen over te springen. De uitdaging is nu om die virussen te identificeren en direct een inschatting te maken van het risico dat ze vormen. En daar kan dit nieuwe onderzoek dus bij helpen. “SpillOver kan ons begrip van virusdreigingen vergroten en stelt ons in staat om maatregelen te treffen waarmee we de kans dat virussen van dieren op mensen overspringen kunnen verkleinen,” aldus onderzoeker Jonna Mazet.
