De appel valt niet ver van de boom…
Vorig jaar kreeg de aarde onverwacht bezoek van de kleine planetoïde 2024 PT5, wat al gauw wereldnieuws werd. Er werd zelfs gedacht dat de ruimterots een tijdje in een baan om de aarde zou draaien, waardoor we tijdelijk een extra maantje zouden hebben. Uiteindelijk kwam de tien meter grote planetoïde wel heel dichtbij, maar werd het nooit echt gevangen door de aarde. Toch waren astronomen nieuwsgierig naar de herkomst van deze mysterieuze bezoeker. Nu, na grondig onderzoek, hebben ze eindelijk ontdekt waar het vandaan kwam.
2024 PT5
Op 7 augustus 2024 werd 2024 PT5 ontdekt door een door NASA gefinancierde telescoop in Sutherland, in Zuid-Afrika, onderdeel van het Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System (ATLAS) van de Universiteit van Hawaï. Daarna gingen wetenschappers aan de slag met de Lowell Discovery-telescoop en de NASA Infrared Telescope Facility (IRTF) op de Mauna Kea sterrenwacht in Hawaï voor spectroscopische waarnemingen. Zoals gezegd dacht men dat de zwaartekracht van de aarde de ruimterots zou vangen, waardoor hij enkele maanden in een baan rond onze planeet zou draaien. Uiteindelijk maakte 2024 PT5 weliswaar een mooie boog om de aarde, maar het werd nooit echt een maantje. Eind november nam de planetoïde afscheid en verdween weer in de ruimte.
Herkomst
Destijds werd er volop gespeculeerd over de herkomst van het bijna-maantje. Astronomen dachten bijvoorbeeld aan de Arjuna-asteroïdengordel, een regio vol ruimterotsen die banen volgen die veel lijken op die van de aarde, met een gemiddelde afstand van zo’n 150 miljoen kilometer van de zon. Andere onderzoekers vermoedden dat 2024 PT5, door zijn baan zo dicht bij die van de aarde, wel eens een veel lokalere oorsprong zou kunnen hebben.
Appel valt niet ver van de boom
Die laatste onderzoekers hadden het inderdaad goed gezien. In een nieuwe studie, gepubliceerd in Astrophysical Journal Letters, hebben astronomen nieuw bewijs gepresenteerd dat 2024 PT5 daadwerkelijk van lokale oorsprong is: de ruimterots blijkt uit gesteente te bestaan dat van de maan is weggeslagen na een grote inslag.
Maan
“We hadden al een vermoeden dat deze planetoïde van de maan zou kunnen komen”, vertelt Teddy Kareta, astronoom bij het Lowell Observatory in Arizona en leider van het onderzoek. “Maar het echte bewijs vonden we toen bleek dat hij rijk was aan silicaten. Dit zijn geen silicaten die je op planetoïden vindt, maar wel in maansteenmonsters. Het lijkt erop dat het object nog maar kort in de ruimte rondzwerft, misschien maar een paar duizend jaar, aangezien het spectrum geen tekenen van ruimteverwering vertoont die het normaal zou doen verkleuren.”
Ruimte-afval
Daarnaast moest ook worden uitgesloten dat het object van de aarde zelf kwam. Er drijven namelijk allerlei oude raketonderdelen in een baan om de zon die soms per ongeluk voor planetoïden worden aangezien. “Ruimtepuin en ruimtegesteenten bewegen echter net iets anders in de ruimte”, vertelt Oscar Fuentes-Muñoz, coauteur van de studie. Anders gezegd, ze hebben andere banen. Dit verschil in hun banen heeft te maken met hoe ze reageren op de druk van zonnestraling, veroorzaakt door fotonen – de lichtdeeltjes van de zon – die een subtiele kracht uitoefenen wanneer ze een object in de ruimte raken. Dit momentum kan een object in de loop van de tijd een beetje versnellen of vertragen. Terwijl een menselijk object, zoals een holle raketbooster, zich gedraagt als een lege blik in de wind, wordt een natuurlijk object, zoals een planetoïde, veel minder beïnvloed door die kracht. Kortom, ruimte-afval is lichter dan een rots en wordt sterker beïnvloed door de stralingsdruk van het zonlicht.
Beweging
Om uit te sluiten dat 2024 PT5 ruimte-afval is, bestudeerden wetenschappers de beweging van het object. Door hun gedetailleerde berekeningen van de beweging onder invloed van zwaartekracht, konden ze ook zoeken naar extra beweging veroorzaakt door de druk van zonnestraling. In dit geval waren de effecten te klein om het object als kunstmatig te beschouwen, wat bevestigt dat 2024 PT5 van natuurlijke oorsprong is.
Tweede planetoïde
2024 PT5 is de tweede planetoïde waarvan onderzoekers vermoeden dat hij van de maan komt. In 2016 werd 469219 Kamo’oalewa ontdekt, die een vergelijkbare aardachtige baan volgt. Dit wijst erop dat ook deze planetoïde mogelijk van het maanoppervlak is afgebroken na een grote inslag. Naarmate telescopen steeds beter in staat zijn kleinere planetoïden op te sporen, zullen waarschijnlijk meer van zulke ‘maanstukken’ worden ontdekt. Dit biedt niet alleen kansen voor wetenschappers die zich richten op deze zeldzame planetoïden, maar ook voor onderzoekers die de maan verder willen bestuderen. Als een maanplanetoïde namelijk direct gelinkt kan worden aan een specifieke inslagkrater op de maan, kan het onderzoek ervan waardevolle inzichten bieden in de processen die leiden tot de vorming van de kraters op het met kraters bedekte maanoppervlak.
Al met al biedt de ontdekking van 2024 PT5 een unieke inkijk in de nauwe relatie tussen de aarde, de maan en nabijgelegen planetoïden. “Dit is een verhaal over de maan, verteld door planetoïdenwetenschappers”, zegt Kareta. “Het is bijzonder dat het bestuderen van een planetoïde ons ineens op een heel nieuw pad brengt met vragen over 2024 PT5.”