Ben jij een ‘weekend warrior’? Dan zit je goed. Een of twee keer per week sporten verkleint de kans op cognitieve achteruitgang namelijk even goed als vaker sporten. Het is dus ook voor drukke mensen (en minder fanatieke sporters) prima haalbaar om de hersengezondheid maximaal te beschermen.
En dat is belangrijk. Het uitstellen van de eerste tekenen van dementie heeft namelijk een enorme impact: een vertraging van vijf jaar kan de kans op dementie halveren. Daarom is het cruciaal om de aanpasbare risicofactoren in kaart te brengen, zeggen de Mexicaanse onderzoekers. De meeste studies over dit onderwerp zijn uitgevoerd in hoogontwikkelde landen, maar het nieuwe onderzoek richt zich juist op deelnemers uit Mexico-Stad, en dat maakt het extra interessant. De onderzoekers maken gebruik van gegevens uit twee onderzoeksperiodes binnen de Mexico City Prospective Study, van 1998 tot 2004 en van 2015 tot 2019. In totaal namen ruim 10.000 mensen met een gemiddelde leeftijd van 51 jaar deel aan beide enquêtes.
Tijdens de eerste enquête werd aan de deelnemers gevraagd of ze überhaupt sportten, hoe vaak per week, en hoelang elke sessie duurde. Op basis van de antwoorden werden vier groepen samengesteld: mensen die niet sporten, de ‘weekend warriors’ (1-2 keer per week sporten), de regelmatige actievelingen (minstens drie keer per week), en een gecombineerde groep van weekend warriors en regelmatig actieven.
Verrassend goede score
Om de cognitieve gezondheid van de deelnemers te meten, haalden de wetenschappers bij de tweede enquête de Mini Mental State Exam (MMSE) van stal. Een score van 22 of lager (van de 30) wordt beschouwd als een teken van lichte cognitieve stoornis, ook wel mild cognitive impairment of MCI genoemd. Dit is een neurologische stoornis die voorkomt op latere leeftijd, en die gekenmerkt wordt door geheugenstoornissen, leerproblemen en een verminderde aandacht.
Van de deelnemers sportten er bijna 8000 helemaal niet, 726 van hen vielen in de weekend warrior-groep, 1362 sportten regelmatig, en 2088 vielen in de gecombineerde groep. De deelnemers werden gemiddeld over een lengte van zestien jaar gemonitord, en daarbij werden in totaal 2400 gevallen van MCI geïdentificeerd. Opvallend was dat MCI voorkwam bij 26 procent van de niet-sporters, 14 procent van de weekend warriors en 18,5 procent van de fanatieke sporters.
Na correctie blijft het verband intact
Na correctie voor factoren zoals leeftijd, opleiding, rookgedrag, slaap, voeding en alcoholgebruik, bleek dat weekend warriors 25 procent minder kans hadden op MCI dan niet-sporters. De kans op MCI lag voor de regelmatig actieve groep 11 procent lager, en voor de gecombineerde groep 16 procent lager dan bij niet-sportende mensen.
Bij een iets ruimere definitie van MCI (een MMSE-score van 23 of lager) stegen de MCI-percentages uiteraard iets, maar bleef de trend vergelijkbaar: 30 procent bij niet-sporters, 20 procent bij weekend warriors en 22 procent bij regelmatig actieven. Bij deze criteria daalde het risico op MCI voor weekend warriors met 13 procent en voor fanatieke sporters met 12 procent. Uit de resultaten concluderen de onderzoekers dat, theoretisch gezien, 13 procent van de MCI-gevallen vermeden kan worden, wanneer alle volwassenen minstens een of twee keer per week zouden bewegen.
Beperkingen
Aangezien dit een observerend onderzoek is, zijn er geen harde conclusies mogelijk over oorzaak en gevolg. De onderzoekers wijzen daarnaast op enkele beperkingen in hun studie, zoals het ontbreken van objectieve meetmethoden voor fysieke activiteit van de deelnemers en de mogelijkheid dat de deelnemersgroep niet volledig representatief is voor de algemene bevolking. Maar toch: de resultaten zijn opvallend.
Waarom heeft sporten dan zo’n sterk beschermend effect op de hersenen? Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen: “Beweging kan de concentratie van ‘brain-derived neurotrophic factor’ (BDNF) (vrij vertaald: een zenuwcelstimulerende factor, red.) verhogen, een molecuul dat van de hersenen afkomstig is. BDNF is een neurotrofine – een belangrijke stof die de groei en het overleven van neuronen ondersteunt, en de plasticiteit van de hersenen bevordert. Het komt met name voor in de hippocampus, de cortex en het prosencephalon (de voorhersenen, red.)”, schrijven de onderzoekers. “Ook is fysieke activiteit gelinkt aan een groter hersenvolume, betere executieve functies (regelfuncties van de hersenen die essentieel zijn voor het realiseren van doelgericht en aangepast gedrag, red.) en een sterker geheugen.”
Haalbaar alternatief
“Voor zover wij weten, is dit de eerste cohortstudie die aantoont dat zowel de weekend warrior-aanpak als regelmatig sporten het risico op lichte dementie vermindert”, stellen de onderzoekers. Volgens het team hebben deze bevindingen belangrijke gevolgen voor beleid en praktijk. De weekend warrior-aanpak biedt namelijk een haalbaar alternatief voor drukke mensen, niet alleen in Latijns-Amerika, maar overal ter wereld.
