Maar wat misschien nog wel veel verrassender is, is dat de maan dat slechts zo af en toe doet.
Dat schrijven onderzoekers in het blad Nature Astronomy. Ze baseren zich op waarnemingen met behulp van het W.M. Keck Observatory, gevestigd op Hawaii.
Leven
Jupiter telt tientallen manen, maar Europa is ongetwijfeld het meest fascinerende exemplaar. Veel onderzoekers zien de maan namelijk als dé plek in ons eigen zonnestelsel om op zoek te gaan naar buitenaards leven. Wie de maan vluchtig bekijkt, zal zich daar op het eerste gezicht misschien wat over verbazen. Europa is namelijk bedekt met een dikke ijskap en ziet er zodoende niet zo leefbaar uit. Maar er zijn sterke aanwijzingen dat onder die ijskap een wereldwijde, met vloeibaar water gevulde oceaan te vinden is, waarin wellicht leven kan zijn ontstaan en gedijen.
Verder hebben observaties – met onder meer ruimtetelescoop Hubble – aangetoond dat op Europa zo af en toe flinke geisers te vinden zijn. Direct werd aangenomen dat deze bestaan uit water dat zich – via scheuren in de ijskap van Europa – vanuit de ondergrondse oceaan een weg baant naar boven. Het bleef echter een hypothese; hard bewijs dat de geisers daadwerkelijk waterdamp de ruimte in spoten, ontbrak namelijk. Tot nu dus.
Infrarode straling
Met behulp van een spectrograaf, onderdeel van het W.M. Keck Observatory, hebben wetenschappers namelijk bewijs gevonden voor de aanwezigheid van waterdamp boven het oppervlak van Europa. Heel concreet bestaat dat bewijs uit infrarode straling (met een heel specifieke frequentie) die ontstaat doordat watermoleculen de interactie aangaan met straling afkomstig van de zon.
Hoewel nu is aangetoond dat de geisers op Europa waterdamp bevatten, kan nog niet met zekerheid geconcludeerd worden dat het water ook afkomstig is uit de ondergrondse oceaan. Zo zou het water ook afkomstig kunnen zijn uit met smeltwater gevulde reservoirs die niet diep onder het oppervlak van Europa liggen.
Bijzonder
De aanwezigheid van waterdamp boven het oppervlak van Europa is best bijzonder, zo vertelt onderzoeker Lucas Paganini. “Essentiële chemische elementen (koolstof, waterstof, zuurstof, stikstof, fosfor en zwavel) en bronnen van energie – twee van de drie vereisten voor leven – zijn in heel het zonnestelsel wel te vinden. Maar de derde – vloeibaar water – is buiten de aarde veel lastiger te vinden.”
Zo af en toe
Wat echter minstens zo bijzonder is, is dat de waterdamp boven het oppervlak van Europa niet altijd detecteerbaar is. Paganini en collega’s bestudeerden de maan gedurende zeventien nachten, verspreid over de jaren 2016 en 2017. Maar slechts in één nacht detecteerden ze waterdamp. In die nacht gaf de maan zo’n 2360 kilogram waterdamp per seconde af. Dat is genoeg om een Olympisch zwembad binnen enkele minuten te vullen. In de overige nachten werd er geen waterdamp gedetecteerd. Dat wil niet direct zeggen dat het er niet was, maar suggereert in ieder geval dat de hoeveelheden in de andere nachten te klein waren om te kunnen meten. “Wat deze studie voor mij heel interessant maakt, is niet alleen het feit dat we voor het eerst water boven Europa hebben gedetecteerd, maar ook het gebrek aan water waar – binnen de grenzen van onze detectiemethode – sprake van is.”
Hoe de geisers precies ontstaan en waar de aangetroffen waterdamp precies vandaan komt, blijft onduidelijk. “Uiteindelijk moeten we dichter bij Europa in de buurt zien te komen om te kunnen achterhalen wat er echt aan de hand is,” stelt onderzoeker Avi Mandell. Gelukkig zijn daar reeds heel concrete plannen voor. Ergens halverwege het volgende decennium gaat de missie Europa Clipper de lucht in. De sonde gaat niet alleen onderzoek doen naar het oppervlak van Europa en diens dunne atmosfeer, maar ook naar de ondergrondse oceaan en de geisers. Gehoopt wordt dat het meer inzicht geeft in de processen die op deze maan spelen en onthult hoe leefbaar Europa nu werkelijk is.
