We hebben de chemotherapie mogelijk bijna een eeuw lang verkeerd begrepen: chemo lijkt kankercellen op heel andere manier te doden dan gedacht

Nederlandse wetenschappers hebben een nieuwe manier ontdekt waarop chemotherapie uiteindelijk kankercellen kan bestrijden. En de onverwachte vondst kan tevens helpen verklaren waarom chemotherapie niet altijd lijkt te werken.

Chemotherapie is een bekende behandeling tegen kanker. En dat is niet voor niets; de behandeling bestaat al bijna 100 jaar. En gedacht werd dan ook dat we een aardig beeld hebben van hoe chemotherapie met kankercellen afrekent. Maar de werkelijkheid blijkt anders.

Hoe zit het precies?
Chemotherapie kan kankercellen doden. En wel door kankercellen zwaar te beschadigen, waarna deze geen andere uitweg zien dan zichzelf te ‘doden’. Het proces van celdoding wordt in gang gezet door een eiwit, ook wel p53 genoemd. Dit eiwit is in beginsel verantwoordelijk voor reparaties aan beschadigd DNA, maar kan – als de opgelopen schade te groot blijkt – er ook voor zorgen dat de cel zichzelf vernietigt.

SLFN11
Wat onderzoekers nu echter ontdekt hebben, is dat dit niet de enige manier is waarop chemotherapie met kankercellen kan afrekenen. De behandeling kan namelijk ook geheel buiten p53 om tot de dood van kankercellen leiden, en wel via het gen Schlafen11 (SLFN11). “In het geval van DNA-schade gooit SLFN11 de eiwitfabrieken van cellen – de ribosomen – dicht,” legt onderzoeker Nicolaas Boon uit. “Dat leidt tot immense stress in die cellen, wat leidt tot hun dood.”

Verrassing
Wetenschapper Thijn Brummelkamp heeft ook meegewerkt aan het onderzoek. Hij laat weten: “Deze vondst kwam als een totale verrassing. Chemotherapie wordt inmiddels al bijna een eeuw ingezet om kankercellen te bestrijden. Ondanks dat is deze oorzaak van celsterfte nog nooit eerder waargenomen.” Het onderzoek is gepubliceerd in het blad Science.

Onderzoek
Voor het onderzoek hebben de wetenschappers kankercellen gekweekt in een lab. Brummelkamp legt uit: “Voor dit onderzoek wilden we weten welke genetische verandering ervoor kunnen zorgen dat kankercellen uiteindelijk chemotherapie kunnen overleven. Hiervoor hebben we selectief telkens genen uitgeschakeld. Ons team bevat erg veel experts die daar veel ervaring mee hebben.” En bij de uitschakeling van het SLFN11-gen gebeurde er iets bijzonders: de chemotherapie bleek niet meer effectief te zijn.

Eerder onderzoek
Opvallend genoeg is het SLFN11-gen in eerder onderzoek óók al aan het licht gekomen. Zo hebben wetenschappers eerder ontdekt dat chemotherapie vaak niet effectief is bij patiënten waarbij het SLFN11-gen uitgeschakeld blijkt te zijn. Brummelkamp voegt toe: “We kunnen deze link nu verklaren. Op het moment dat cellen niet meer beschikken over een werkend SLFN11-gen zullen ze niet meer reageren op hevige schade aan het DNA. De cel zal (de chemotherapie, red.) overleven.”

Nog een raadsel
Het onderzoek lost en passant overigens nog een ander raadsel op. Zo weten we dat p53 in meer dan de helft van alle tumoren geen functie meer heeft. En toch blijken kankercellen die geen functionerend p53 meer bezitten in reactie op chemotherapie of bestraling zichzelf soms wel te vernietigen. Onduidelijk was hoe dat kan, omdat gedacht werd dat p53 het startschot moest geven voor de vernietiging van de cel. Nu blijkt dat ook het SLFN11-gen dat kan doen.

De resultaten zijn bijzonder significant, omdat hieruit blijkt hoe chemotherapie ook kan werken. Tegelijkertijd is meer onderzoek noodzakelijk, zo stelt Brummelkamp. “Deze ontdekking roept natuurlijk veel nieuwe vragen op. We hebben nu bewezen dat kankercellen in het lab inderdaad op deze manier reageren. We weten echter nog niet wat voor verschil SLFN11 precies maakt bij patiënten en wat voor effect dit gen precies heeft op chemotherapie. Als deze vorm van celdood inderdaad ook aanwezig is bij patiënten zou dit onderzoek uiteindelijk grote gevolgen kunnen hebben voor de manier waarop we kanker bestrijden.”

Bronmateriaal

"Researchers discover new pathway to cancer cell suicide" - NETHERLANDS CANCER INSTITUTE
Afbeelding bovenaan dit artikel: Ave Calvar Martinez from Pexels (via Canva Pro)

Fout gevonden?

Interessant voor jou

Voor jou geselecteerd