Het lijkt zo onderhand wel een spelletje te zijn geworden: de IJslandse vulkaan Eyjafjallajokull wordt wakker, treitert de luchtvaartmaatschappijen, dommelt weer in en ontwaakt. En dat elke keer weer. Volgens geologen kan het nog jaren doorgaan. Grote vraag is dan ook: hoe groot is het gevaar nu eigenlijk?
Sommigen menen dat luchtvaartmaatschappijen wel heel gemakkelijk hun vliegtuigen aan de grond houden. Maar aswolken moeten niet onderschat worden. Ten eerste kunnen ze het zicht van de piloot ernstig hinderen. Maar ook als het helder is, geeft het as reden tot zorg.
Motor
De asdeeltjes kunnen namelijk ernstige schade toebrengen aan een vliegtuig. Ze zweven naar beneden en raken verstrikt in de rotoren of motoren. Dat probleem lijkt misschien gemakkelijk op te lossen: met behulp van radarbeelden moeten de wolken toch te vermijden zijn? Nee! Aswolken lijken sprekend op gewone wolken. Niet alleen op de radar, maar ook door gewoon uit het raampje te turen zijn de verschillen haast niet op te merken.
Niet de eerste keer
Er zijn verschillende verhalen bekend van vliegtuigen die per ongeluk in de as belandden. In 1982 vloog een toestel van British Airways nog in een aswolk. Alle vier de motoren vielen daarop uit. Wonder boven wonder kon de piloot het toestel nog veilig op de grond krijgen. De schade was echter groot; er zat flink wat as in de motoren (zie de foto hieronder van Eric Moody / British Airways). Enkele jaren later overkwam het KLM. De piloot dacht door een gewone wolk te vliegen, maar belandde in de as. Ook hier vielen alle motoren uit en liet ook het elektrische systeem het afweten. De bemanning kon de motoren gelukkig opnieuw starten en landde veilig.
Onderzoek
Natuurlijk kon niemand zien aankomen dat Eyjafjallajokull weer actief zou worden, maar dat onze vliegtuigen het niet zo op as hebben, is niks nieuws. In 2000 deed NASA nog een uitgebreid onderzoek toen een aspluim van de IJslandse vulkaan Hekla voor problemen zorgde. Een vliegtuig vloog door het as heen, landde veilig en had zo op het eerste gezicht geen schade opgelopen. Maar toen NASA eens van dichtbij keek, werd het anders. De bladen van de ventilator waren diep gekerfd (zie de foto hieronder, links), de componenten die voor de koeling moeten zorgen, zaten helemaal onder fijne deeltjes as en puin (zie de foto’s hieronder, rechts) en het binnenste van de motor bevatte een glasachtig silicaat dat letterlijk in de motoren is gesmolten (zie de foto hieronder, midden). Om dat te bewerkstelligen moet de motor zo’n 1000 graden Celsius warm zijn geweest.
Opvallend genoeg merkt de bemanning van het vliegtuig in eerste instantie weinig van het as. Het goedje zorgt er zelfs even voor dat het vliegtuig beter vliegt; de binnenkant van de motor wordt als het ware gepolijst waardoor de lucht er gemakkelijker doorheen beweegt. Maar dat effect werkt maar even; zodra er teveel as in de lucht zit, wordt de levensduur van de motor aanzienlijk verkort.
Oplossing
Dat de aswolken een probleem zijn, is duidelijk. Maar is er ook een oplossing? Nee! Het is onmogelijk om met vliegtuigen hoger of lager dan de aswolk te vliegen, omdat het onduidelijk is hoe groot de aswolk is en piloten deze ook niet als zodanig zullen herkennen. Een andere route is vooralsnog ook geen optie; dat betekent een aanzienlijke omleiding waarbij de kosten verder oplopen.
Onderzoek
Vliegen is bij bepaalde grote hoeveelheden as dus onmogelijk. Het enige wat de luchtvaartmaatschappijen rest, is afwachten en onderzoek doen. Een aantal organisaties stuurt er daarom testvluchten op uit om te meten hoeveel as er in de lucht zit. Maar die vluchten zijn duur en niet zonder risico.
De kosten lopen ondertussen toch wel op; luchtvaartmaatschappijen lopen door de sluiting van het luchtruim miljoenen mis. Op dit moment wordt overwogen om de regels wat minder strikt te maken en zo toch weer wat vluchten te laten gaan. Vaststaat dat er – welke beslissingen ook genomen worden – niet te spotten valt met vulkaan Eyjafjallajokull.
