In 1945 laten de Verenigde Staten twee atoombommen met de koosnaampjes Little Boy en Fat Man vallen. Ze ontploffen in de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki en maken daar 120.000 dodelijke slachtoffers. De mensheid zegt ervan geleerd te hebben. Maar is dat zo? En wat als we het kunstje toch herhalen?
In een tijd waarin de internationale gemeenschap voornamelijk overlegt in plaats van oorlog voert, lijkt het alsof we hier in het westen weinig te vrezen hebben. Maar er zijn maar enkele woordjes nodig om de NAVO en de EU en de VN op de kast te jagen: nucleaire wapens. De term is vooral bekend door de gebeurtenissen aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, toen Amerika besloot Japan een lesje te leren. Ook in de Koude Oorlog hingen de woorden voortdurend dreigend in de lucht, maar ze vielen nooit.
Wie heeft ‘m?
De vraag ‘wat als een atoombom valt?’ lijkt misschien een ver-van-mijn-bed-show, maar het is goed om te weten dat de techniek achter de nucleaire wapens en de atoombom zelf nog springlevend is. Sterker nog: een groot aantal landen heeft een bom klaarliggen. De Verenigde Staten, Frankrijk, India, Pakistan en Noord-Korea bijvoorbeeld. Van andere landen zoals Israël, Iran en Syrië wordt vermoed dat ze kernwapens hebben, maar de regeringen ontkennen dat. Kort na de aanslagen op het World Trade Centre gingen er geruchten dat ook terroristische organisaties over een nucleaire bom beschikten. Maar volgens experts hebben organisaties als Al-Qaida wel de ambitie, maar niet de kennis om een bom te maken.
Bouwtekening
Het bouwen van een atoombom is namelijk niet gemakkelijk. Er zijn twee manieren om aan de nucleaire energie voor een bom te komen: door kernsplijting en door een fusie. In het eerste geval moeten de kernen van een atoom met behulp van een neutron in tweeën worden gesplitst. Bij een fusie worden twee kleine atomen – meestal van waterstof – samengebracht om een groot atoom te vormen. Bij beide methodes komt enorm veel energie en straling vrij. Heel concreet zijn voor het bouwen van een atoombom maar weinig ingrediënten nodig: stoffen om te splijten of te fuseren en een stofje dat de fusie of splijting in gang zet.
Energie
De kracht van een kernwapen is geheel afhankelijk van de techniek en de gebruikte stoffen. Zo zijn er in het verleden heel verschillende bommen ontwikkeld met elk hun eigen kracht en stralingsgebied. De energie die vrijkomt bij een nucleaire explosie wordt uitgedrukt in kiloton. Voor een aantal ‘bekende’ atoombommen levert dat het volgende rijtje op.
Little Boy | Deze atoombom werd in 1945 op Hiroshima losgelaten: 15 kiloton
Fat Man | Deze werd in 1945 op Nagasaki gegooid: 21 kiloton
Joe-4 | De eerste waterstofbom van de Sovjets: 400 kiloton
Tsar Bomba | Deze bom leverde de grootste explosie in de geschiedenis op: 50.000 kiloton
B61 | Deze moderne bom kan door een gevechtsvliegtuig worden afgeworpen: 340 kiloton
DF-31 | Deze bom kan door een raket op andere continenten worden afgegooid: 140 kiloton
Stel dat…
Afhankelijk van de kracht van de atoombom kan er een enorme schade worden aangericht waarbij duizenden tot honderdduizenden mensen om het leven komen. Naast de lichamelijke klachten die direct na de bom zichtbaar zijn, gebeurt er nog veel meer. De effecten zijn onder te verdelen in drie categorieën:
Explosie | Wanneer de bom tot ontploffing wordt gebracht, ontstaat een enorme schokgolf die tamelijk onstabiele constructies zoals bijvoorbeeld houten huizen en schuurtjes letterlijk wegveegt. De schokgolf verliest zijn kracht snel en raakt meestal na enkele tienden van seconden of uiterlijk na een aantal seconden zwakker. Maar door de enorme snelheid waarmee de schokgolf ‘reist’ kan er in die periode al veel vernietigd worden.
Hitte | Warmte is de belangrijkste vorm van energie die vrijkomt bij een nucleaire explosie. Een groot deel van deze warmte gaat op aan het verwarmen van de lucht en de materialen van de bom, maar dan blijft er nog genoeg over om schade aan te richten. De explosie kan namelijk een temperatuur veroorzaken die vergelijkbaar is met de hitte in de kern van de zon: zo’n 100.000.000 graden Celsius. Een groot deel van die hitte gaat dus verloren, maar de rest zorgt in de vorm van twee pulsen voor ellende. De eerste puls bestaat uit ultraviolette straling en blijft een tiende van een seconde bestaan. De tweede puls is echte warmte en veroorzaakt brandwonden en verminderd zicht of blindheid. Bovendien zet deze puls alles wat ontvlambaar is, in brand. In Amsterdam zou dat betekenen dat de bomen die na de schokgolf nog overeind staan, worden verbrand. Mensen, gebouwen en dieren in de buurt van de explosie gaan in vlammen op.
Straling | Bij een nucleaire explosie komen verschillende soorten straling vrij. In de eerste minuten na het bombardement is dat vooral gamma- en neutronstraling. Hoe dichter men zich bij de bom bevindt, des te geconcentreerder de straling is. Deze twee soorten straling zijn in hoge concentraties dodelijk, maar zorgen meestal voor weinig slachtoffers; de mensen zo dichtbij de bom zijn vaak door de schokgolf of hitte al omgekomen. De straling die na de eerste minuten in de lucht blijft hangen wordt reststraling of residustraling genoemd. Deze wordt uitgestraald door het puin, restanten van de fusie en de grond. Deze reststraling kan maanden of jaren gevaarlijk blijven; het veroorzaakt onder meer tumoren. Ook latere generaties kunnen door de reststraling worden aangetast; door afwijkingen in de cellen van een moeder kunnen haar dan nog ongeboren kinderen met handicaps of andere afwijkingen ter wereld komen.
Het moge duidelijk zijn dat de internationale gemeenschap terecht de adem inhoudt wanneer blijkt dat landen bezig zijn met verrijken van uranium of het bouwen van kerncentrales. De kracht van dergelijke processen is te explosief en te grootschalig om te negeren. Of de atoombom op korte termijn ravage kan aanrichten, is twijfelachtig. Oorlogen worden tegenwoordig vaker uitgesproken dan uitgevochten. Maar één ding staat vast: zeker zes en mogelijk acht landen hebben een atoombom klaarliggen. En zo’n wapen is niet iets wat je voor de sier bewaart. Het is iets wat je gebruikt als het nodig is…