Wat als…de aarde stopt met draaien?

aarde

We weten niet beter dan dat onze planeet draait. En snel ook. Maar wat zou er nu precies gebeuren als de aarde daar op een dag spontaan mee zou stoppen?

De aarde draait in ongeveer 24 uur om de eigen as. En onze planeet is daarin natuurlijk niet alleen. Ook bijvoorbeeld Mercurius tolt om de eigen as heen. Maar het kleine planeetje doet daar een stuk langer over: zo’n 59 aardse dagen. Venus neemt er nog meer tijd voor: een dag duurt op die planeet net zo lang als 243 dagen op aarde.

Roteren
U ziet: een tollende planeet is dus heel normaal. Maar waarom roteren planeten zoals de aarde, Venus en Mercurius? Om dat te begrijpen, moeten we terug naar de tijd waarin ons zonnestelsel ontstond. Er was nog geen zon en er waren nog geen planeten. Er was enkel een wolk bestaande uit stof en gas. Die wolk stortte in en vormde zo een platte schijf die steeds sneller ging draaien. In het hart van de schijf ontstond de zon. Het draaiende stof en gas eromheen klampte zich samen en vormde zo de planeten. De draaiende beweging die in de schijf zat – ook wel impulsmoment genoemd – werd door de samenklonterende materie overgenomen. De samenklonterende materie groeide vervolgens uit tot roterende planeten, waaronder de aarde.

Een protoplanetaire schijf: een schijf waarin onder meer planeten ontstaan. Afbeelding: NASA.
Een protoplanetaire schijf: een schijf waarin onder meer planeten ontstaan. Afbeelding: NASA.

Een dag van twee uur
Tegenwoordig heeft de aarde ongeveer 24 uur nodig om een rondje rond de eigen as te voltooien. Maar dat is niet altijd zo geweest, zo denken wetenschappers. Voor de totstandkoming van de maan zouden de dagen op onze planeet slechts twee tot drie uur lang zijn geweest. Dat de dagen tegenwoordig veel meer uren tellen, hebben we maar aan één hemellichaam te danken: de maan. Deze vertraagt de aarde namelijk. Hoe de maan dat precies doet? Met behulp van de zwaartekracht! De maan en de aarde trekken aan elkaar. En omdat de aarde sneller om de as draait (in 24 uur) dan de maan om de aarde draait (27,3 dagen) schiet dat getrek vanuit het oogpunt van de aarde gezien niet erg op. Vergelijk het met een hardloper die een flinke lederschildpad met zich mee probeert te trekken. De schildpad kan niet zo hard en zal de hardloper ophouden. Zo houdt ook de maan de aarde op en zorgt ervoor dat onze planeet langzamer gaat draaien. Dat gaat heel geleidelijk. Zo geleidelijk dat we daar in de praktijk niets van zullen merken. Over zo’n 100 jaar is een dag op aarde ongeveer 2 milliseconden korter dan nu het geval is.

De maan: het hemellichaam dat de aarde ophoudt. Foto: Scott Taylor (via Wikimedia Commons).
De maan: het hemellichaam dat de aarde ophoudt. Foto: Scott Taylor (via Wikimedia Commons).
Abrupt stoppen
De rotatie van de aarde is dus niet helemaal stabiel. Een mooi moment om terug te keren naar de hoofdvraag: wat zou er gebeuren als de aarde zou stoppen met draaien? Stel dat onze planeet dat abrupt zou doen, dan zouden de gevolgen enorm zijn. Want als de aarde stopt met draaien, blijft alles wat niet echt aan de aarde vastzit toch met dezelfde snelheid roteren. Dat heeft alles te maken met het behoud van impulsmoment: als een voorwerp eenmaal draait, is het geneigd dat te blijven doen. Dat geldt voor gebouwen, maar ook voor mensen, bomen, stenen, oceanen en zelfs de atmosfeer. Alle landmassa’s worden ontdaan van hetgeen zich op deze massa’s bevindt en belandt in de atmosfeer. Het is een heel heftig, maar ook een zeer onwaarschijnlijk scenario.

Geleidelijk aan stoppen
Een iets waarschijnlijker scenario is dat de aarde voortdurend ietsje vertraagd wordt en zo heel geleidelijk tot stilstand komt. Ook dat scenario heeft grote gevolgen voor de aarde. Een dag duurt dan niet langer 24 uur, maar 365 dagen. De ene helft van de aarde is dus een half jaar op de zon gericht. Deze helft zal flink warm zijn en geen duisternis kennen. De andere helft is ondertussen een half jaar koud en donker. Vinden we een zonsopgang en -ondergang nu nog heel gewoontjes, in de geschetste situatie wordt het iets bijzonders. Twijfelachtig is echter of mensen daar getuige van zouden zijn: een aarde die langzamer gaat draaien of stilstaat doet de leefbaarheid geen goed. Sterker nog: de aarde is mogelijk onherkenbaar als deze tot stilstand is gekomen. Dit komt doordat de middelpuntvliedende kracht – die wordt ingegeven door het roteren van de aarde – verdwijnt. Die middelpuntvliedende kracht zorgt er nu voor dat water naar de evenaar wordt getrokken. Als de kracht verdwijnt, zal het water afzakken naar de polen. Het resultaat is dat grote delen land onder water komen te staan en er eigenlijk twee grote oceanen ontstaan: eentje in het zuiden en eentje in het noorden. Daartussen vinden we een brede strook land (zie de afbeelding hieronder).

Als de aarde stopt met draaien, komt de landkaart er heel anders uit te zien. Afbeelding: Witold Fraczek.
Als de aarde stopt met draaien, komt de landkaart er heel anders uit te zien. Afbeelding: Witold Fraczek.

Nu we duidelijk hebben wat er allemaal kan gebeuren als de aarde stopt met draaien, is het tijd voor die ene belangrijke vraag: gaat het ooit gebeuren? De kans dat de aarde abrupt stopt, is sowieso heel klein. De aarde kan namelijk niet uit zichzelf stoppen. De enige manier om de rotatie abrupt stil te leggen, is een flinke botsing met een ander (groot) hemellichaam. En dat staat op korte termijn zeker niet op de planning. Ondertussen roteert de aarde door toedoen van de maan natuurlijk wel steeds trager. Maar dat effect is zo klein dat het nog miljarden jaren kan duren voor de dagen op aarde ten opzichte van nu gehalveerd zijn. Het lijkt er dan ook op dat we ons voorlopig geen zorgen hoeven te maken over het moment waarop de aarde stopt met roteren.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd