Deense klimaatwetenschappers doen veel stof opwaaien met een nieuwe studie over de mogelijke gevolgen van het broeikaseffect voor Noordwest-Europa. Ze trekken met hun observaties de IPCC-modellen in twijfel en beweren dat de Atlantische warme golfstroom binnen 35 jaar kan verdwijnen, met alle klimatologische gevolgen van dien.
De grote oceaanstromingen hebben flinke effecten op temperatuur- en neerslagpatronen in de omliggende landen. Zo is het in Noordwest-Europa veel warmer dan aan de westkust van Canada en Alaska, terwijl de regio’s geografisch gezien vergelijkbaar zijn. Dit verschil wordt grotendeels veroorzaakt door (het ontbreken van) een warme golfstroom.
De paradox van het broeikaseffect
Maar aan het relatief milde klimaat van Noordwest-Europa kan een einde komen als de Atlantic Meridional Overturning Circulation – AMOC, oftewel de Atlantische warme golfstroom – verdwijnt. En dat kan volgens de Denen mogelijk al binnen 35 jaar gebeuren. Doordat het Arctische zee-ijs zo snel smelt, raken de diepe oceanische onderstromen, de Thermohaline Circulatie genoemd, in de war. Zo ontstaat een domino-effect, waardoor er uiteindelijk helemaal geen tropisch water meer richting onze kusten zal stromen.
En dat heeft grote gevolgen. Het betekent dat ons klimaat 10 tot 15 graden kouder wordt en dat het veel harder gaat waaien, paradoxaal genoeg in gang gezet door de uitstoot van broeikasgassen. Ondertussen wordt het in de tropen nog veel heter.
IPCC-modellen te lineair en conservatief
In de IPCC-klimaatrapporten wordt voor de komende honderd jaar niet of nauwelijks rekening gehouden met dit scenario. Daar zijn de Deense onderzoekers het dus niet mee eens. Ze vrezen voor een onomkeerbaar omslagpunt dat de meesten van ons nog gaan meemaken. In het gerenommeerde Nature onderbouwen ze hun boude stellingen. “De voorspellingen van het IPCC zijn gebaseerd op de zogenaamde CMIP6-klimaatmodellen. Die laten helemaal geen einde van de warme golfstroom zien of schatten in dat dit pas op een veel later tijdstip gaat gebeuren”, legt de Deense onderzoeker Peter Ditlevsen van de Universiteit van Kopenhagen uit in gesprek met Scientias.nl.
“Er moet een enorme hoeveelheid zoetwater in het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan stromen voordat deze omslag kan plaatsvinden. De IPCC-modellen zijn te lineair en te conservatief. Onze uitkomsten conflicteren dus niet per se met die van het IPCC, maar we laten zien dat de ineenstorting veel eerder gaat gebeuren dan voorspeld.”
Hetzelfde klimaat als West-Canada en Alaska
De onderzoeker steekt zijn controversiële voorspellingen niet onder stoelen of banken. Gaan we op deze voet door met het verbruik van fossiele brandstoffen, dan kunnen we vanaf 2057 misschien elke winter wel een Elfstedentocht organiseren. “Als de uitstoot van broeikassen niet verder ingeperkt wordt, dan staat Noordwest-Europa mogelijk binnen 35 jaar al een enorme verandering van klimaat en temperatuur te wachten. Dit effect kun je vergelijken met een streek die qua geografische locatie erg op Noordwest-Europa lijkt: de Amerikaanse westkust. De Grote Oceaan heeft geen warme golfstroom (PMOC) zoals de Atlantische oceaan (AMOC), omdat de Pacific een stuk minder zout is dan de Atlantische Oceaan. Nederland en Scandinavië liggen op dezelfde noorderbreedte als het noorden van Canada en Alaska, waar het veel en veel kouder is dan in Noordwest-Europa”, legt Ditlevsen uit.
10 tot 15 graden kouder binnen een decennium
De thermohaline circulatie in de Atlantische Oceaan is sinds de laatste ijstijd, die zo’n 10.000 jaar geleden eindigde, onveranderd gebleven. Maar in de periode daarvoor zijn de diepe onderstromen minstens 25 keer uitgedoofd en weer opgestart, blijkt uit uitgebreid onderzoek in de Groenlandse ijskap. Het klimaat schoot op deze kantelpunten soms binnen tien jaar met 10 tot 15 graden omhoog of naar beneden.
“Met behulp van nieuwe, verbeterde statistische tools hebben we met grotere nauwkeurigheid kunnen uitrekenen wanneer de grootste kans is dat de ineenstorting van de Thermohaline Circulatie gaat plaatsvinden. Dit is een unicum voor ons en voor de hele klimaatwetenschap”, aldus Ditlevsen.
Het omslagpunt
Volgens de klimaatwetenschapper is er van een vertraging van de instabiliteit van de oceaansystemen, zoals klimaatprofessor Andrew Watson van de Britse University of Exeter betoogt, geen sprake. De Scandinavische wetenschapper waarschuwt voor de ‘vroege waarschuwingssignalen’ van de veranderingen in de Thermohaline Circulatie en extrapoleerde de kansrijkste scenario’s. “We voorspellen ergens in de komende decennia een omslagpunt. Uit onze modellen volgt dat dit een heftige gebeurtenis wordt, en geen traag en geleidelijk proces. Het is wel zo dat er een marge is in de voorspellingen, waarbij het ook mogelijk is dat het omslagpunt niet zo dramatisch is als gedacht, de AMOC niet totaal instort en de extreme koude in Europa niet zo extreem zal zijn. We weten nog niet exact wat er gaat gebeuren. De uitkomsten van de modellen liggen oncomfortabel ver uit elkaar”, zegt Ditlevsen.
Bijna niet te geloven
Ditlevsen berekende dat de AMOC met 95 procent zekerheid ergens tussen 2025 en 2095 ineen zal storten, en de grootste kans dat dit gebeurt is in 2057. “We zien de warme golfstroom in de Atlantische Oceaan als een vast gegeven en zeker niet als iets dat binnen enkele generaties totaal kan verdwijnen. Het is bijna niet te geloven dat het zo snel kan gaan. We verwachtten dat we met onze observaties de IPCC-bevindingen zouden bevestigen, maar wederom laten de metingen zien dat de zaken in werkelijkheid veel sneller veranderen dan de extreemste uitkomsten van de IPCC-modellen. Dat komt vooral doordat het Arctische Zee-ijs veel sneller smelt dan verwacht”, besluit Ditlevsen.
Als de Deen gelijk krijgt, hoeven we ons dus niet voor te bereiden op hittegolven en droogte als gevolg van de klimaatcrisis, maar wacht ons barre kou.
