Warm water zet koers richting Oost-Antarctische ijskap (en kan de stabiliteit ervan ernstig gaan bedreigen)

Het leek alsof Oost-Antarctica redelijk goed tegen klimaatverandering was opgewassen. Maar een nieuwe studie toont aan dat het zich toch minder veilig kan wanen dan gedacht.

Oost-Antarctica is bedekt met een enorme hoeveelheid ijs en kan een flinke bijdrage leveren aan de zeespiegelstijging. Tot voor kort werd gedacht dat het echter allemaal zo’n vaart niet zou lopen: Oost-Antarctica leek namelijk veel stabieler te zijn dan West-Antarctica, waar de gevolgen van klimaatverandering al goed zichtbaar zijn. Het betekent dan ook dat onderzoekers ondertussen een goed beeld hebben van hoe de opwarming van de aarde West-Antarctica aantast. Tot nu toe was er echter veel minder bekend over zijn tegenhanger in het oosten. Een nieuwe studie laat nu echter zien dat Oost-Antarctica toch kwetsbaarder is dan gehoopt.

Studie
Om de kenniskloof over Oost-Antarctica te dichten, hebben onderzoekers 90 jaar aan oceanische waarnemingen van het Aurora Subglaciaal Bekken bestudeerd; een groot subglaciaal stroomgebied gelegen op de Oost-Antarctische ijskap. “Dit bekken kan in theorie de zeespiegel met 5,1 meter laten stijgen,” vertelt onderzoeker Laura Herraiz-Borreguero. “Als de ijsmassa volledig smelt, levert dit zelfs de grootste bijdrage aan de zeespiegelstijging van heel Oost-Antarctica. Tot nu toe wisten we alleen nog niet precies hoe snel het ijs hier wegkwijnt. Maar uit onze bevindingen blijkt nu dat dit bekken kwetsbaarder is gedacht.”

Ronddrijvende ijsbergen gespot op Oost-Antarctica. Afbeelding: Dr. Joel B. Pedro

De onderzoekers komen tot een vrij verontrustende ontdekking. Na een grondige analyse van bijna een eeuw aan gegevens, blijkt namelijk dat er tegenwoordig veel meer warm water richting Oost-Antarctica stroomt. Het heeft met name te maken met een veranderende windrichting als gevolg van een toenemende broeikasgassen in de atmosfeer, wat invloed heeft op de watercirculatie in de Zuidelijke Oceaan. En deze reorganisatie van watermassa’s kan de stabiliteit van de Oost-Antarctische ijskap ernstig bedreigen. “We ontdekten dat het water hier sinds de eerste helft van de 20e eeuw met maar liefst 2 tot 3 graden Celsius is opgewarmd,” vertelt Herraiz-Borreguero.

Grounding line
Dit warmere water bevindt zich bovendien op een vrij zorgwekkende plek. “De opwarming vindt plaats net voor de kust van de gletsjers met de snelst terugtrekkende grounding line,” vertelt onderzoeker Alberto Naveira-Garabato. Denk aan de Denman-gletsjer, de Vanderford-gletsjer en de Totten-gletsjer. De groundling line is het punt waarop gletsjerijs niet langer vastzit aan de onderliggende bodem, maar begint te drijven. Dat hier nu warmer water langs stroomt, is zorgelijk. De grounding line is namelijk tevens het beginpunt van de ijsplaat. Het warme water kan ervoor zorgen dat dit punt zich nog sneller terugtrekt. Dit betekent dat ijs ook sneller de zee in stroomt, waardoor de zeespiegel stijgt.

Stabiliteit
De onderzoekers laten met hun studie zien dat Oost-Antarctica vatbaarder is voor klimaatverandering dan gedacht. En dat kan verstrekkende gevolgen hebben. “De ijskappen van de aarde, die worden gevormd door sneeuwophoping over land en tijd, spelen een cruciale rol in ons wereldwijde klimaatsysteem,” zegt Herraiz-Borreguero. Bovendien vrezen de onderzoekers voor de toekomst van de ijskap. “Aangezien de klimatologische omstandigheden die verantwoordelijk zijn voor de waargenomen oceaanveranderingen naar verwachting zullen voortduren tot in de 21e eeuw, zal ook de stroming van warm water naar het oosten van Antarctica blijven intensiveren,” legt Naveira-Garabato uit. “Dit kan de toekomstige stabiliteit van de ijskap verder bedreigen.”

Opwarming beperken
De studie, gepubliceerd in het vakblad Nature Climate Change, breidt onze kennis over de fysieke mechanismen die kunnen leiden tot de verdere smelt van de Oost-Antarctische ijskap verder uit, iets dat een belangrijke bijdrage zou kunnen leveren aan de wereldwijde zeespiegelstijging in de toekomst. Helaas kunnen de onderzoekers niet anders dan concluderen dat zelfs de oostelijke ijskap – de koudste plek op aarde – niet aan de opwarming kan ontsnappen. De enige manier om de toekomst van Oost-Antarctica veilig te stellen, is door de opwarming van de aarde te beperken, zo benadrukken ze. “De beste manier om de Antarctische ijskap stabiel te houden, is door de wereldwijde opwarming te beteugelen tot 1,5 graden Celsius,” onderstreept Herraiz-Borreguero. “Daarnaast zouden we het tempo waarmee de zeespiegel stijgt moeten proberen te beperken, tot ongeveer 0,5 meter in 2100.”

Om de opwarming van de aarde echter tot 1,5 graden Celsius te beperken, moet de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 gedaald zijn tot 43 procent onder het niveau van 2019 en tot 84 procent tegen 2050. En dat belooft een behoorlijke kluif te worden. Als we hier echter in slagen, zullen kleine eilanden, laaggelegen kustgebieden en ecosystemen meer bestaanszekerheid hebben, naast dat de ernstigste gevolgen van klimaatverandering zullen worden afgewend.

Bronmateriaal

"Warm waters marching south threaten the East Antarctic Ice Sheet" - CSIRO

"Warm waters marching south threaten the East Antarctic Ice Sheet" - University of Southampton

Afbeelding bovenaan dit artikel: travelling-footprint van Getty Images (via canva.com)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd