We houden allemaal van bijen. Sterker nog, we doen hard ons best om het aantal meesterbestuivers te laten toenemen. Hoe anders is dat voor hun neefje, de wesp. Het arme dier wordt steevast weggepest. Onterecht, want ook dit prikbeest bewijst zijn nut. En steekt een stuk minder vaak dan je denkt.
We kennen alleen het geel-zwart gestreepte monstertje dat het liefst in je glas cola kruipt en je gemeen prikt als je niet uitkijkt. Maar behalve deze Europese wesp zijn er nog zeker 100.000 soorten en velen daarvan steken niet eens.
Ze zien je
Eigenlijk zijn wespen juist bijzonder slimme beestjes die een belangrijke rol spelen in de natuur. Uit een nieuwe studie blijkt dat de Europese wesp bijvoorbeeld bijzonder goed is in het leren van visuele taken. Zo kunnen ze menselijke gezichten herkennen en andere ingewikkelde taakjes uitvoeren. Europese wespen zijn ook ruimtelijk uitstekend onderlegd. Als ze eenmaal lekker eten hebben gevonden, onthouden ze die plek en keren ze er steeds naar terug. Daardoor konden de onderzoekers wespen trainen om steeds terug te komen naar hun experiment.
Enthousiaste vrijwilligers
“We boden de wespen suikerwater aan en plaatsten vervolgens een identificatiestipje op ieder exemplaar. De wespen bleven toen meedoen aan de experimenten zo lang we ze beloonden met suiker”, schrijven de onderzoekers Scarlett Howard en Adrian Dyer van de Monash University. “De wespen in onze studie waren enthousiaste vrijwilligers die bereid waren een behoorlijke afstand af te leggen om deel te nemen. Ze deden mee aan tien proefjes om een visuele taak te leren en dan nog eens tien zonder beloning om te testen wat ze hadden geleerd.” De wespen kregen suikerwater als ze de juiste keus hadden gemaakt en bleven terugkomen om alle tests af te ronden.
Wat die wespen precies moesten leren? “We trainden ze om onderscheid te maken tussen twee blauwe kaarten. De kleuren waren voor een wesp behoorlijk hetzelfde dus het was een tricky taak”, leggen de Australische wetenschappers uit.
Het juiste blauw
Eerst moesten de wespen leren om de twee kleuren van elkaar te onderscheiden. Daarvoor kregen ze suiker op de kaart met de correcte kleur zonder dat ze de andere kleur te zien kregen. Vervolgens kwamen de kaarten met de andere kleur blauw erbij om te testen of de wespen het verschil zagen. De tweede trainingsmethode was net even anders. Daarbij konden de wespen kiezen uit beide kaarten. Gingen ze op de juiste kleur zitten dan kregen ze een beloning. Als ze op de verkeerde kaart landden, kregen ze niets.
En dan was er nog een derde manier waarop de onderzoekers de wespen duidelijk maakten welke de juiste blauwe kaart was: bij een landing op de correcte kleur kregen ze opnieuw wat suiker, maar gingen ze op de verkeerde kaart zitten dan kregen ze een bitter goedje, waar ze niet van hielden.
Bitter hapje
Uiteindelijk kwam de grote test. Bij de eerste trainingsmethode ging het mis, maar na de laatste twee manieren wisten de wespen keurig de juiste blauwe kaart te selecteren. Ze leerden nog het best welke kaart ze moesten kiezen als er een bitter hapje wachtte op de verkeerde kaart.
Zo dom zijn die wespen dus niet. Zo was er eerder al een studie die aantoonde dat hoornaars, ook een soort wespen, twee kleuren van elkaar konden onderscheiden als één kleur werd geassocieerd met suikerwater. Maar dat niet alleen: als de juiste kleur werd geswitcht en dus de andere kleur werd beloond met suiker, hadden de hoornaars dat razendsnel door. En juist zo’n omgekeerde leertaak is lastig voor dieren met kleine hersenen.
Gezichtsherkenning
Ook is al aangetoond bij papierwespen dat ze het vermogen hebben om gezichten te herkennen. Eén bepaalde soort kan sneller het verschil zien tussen afbeeldingen van normale wespenkoppen dan van andere afbeeldingen of gemanipuleerde gezichten. Wespen kunnen ook verschillende gezichten van mensen van elkaar onderscheiden.
Maar wespen zijn niet alleen behoorlijk slim, ze spelen ook een belangrijke rol in vele ecosystemen. Zo bestuiven ze bloemen en eten ze ongedierte op. Maar zoveel als er geschreven is over de bestuiving door bijen, zo weinig is er bekend over de mate waarin wespen die taak uitvoeren. Wel weten we dat wespen allerlei ongedierte opeten, zoals spinnen, kakkerlakken, vliegen en andere insecten. Sommige wespensoorten worden zelfs verkocht als ongediertebestrijders.
Slecht imago
Dus hoewel wespen een vrij slecht imago hebben, zijn het eigenlijk heel intelligente dieren die van groot nut kunnen zijn voor de landbouw, als bestuiver én als ongediertebestrijder. “We hopen dat ons nieuwe werk ervoor zorgt dat mensen de complexiteit, intelligentie en waarde voor de natuur meer gaan waarderen van deze verkeerd begrepen diertjes. Ze kunnen heel belangrijk zijn voor hun omgeving. Bovendien: aangezien wespen gezichten kunnen leren herkennen, is het misschien wel zo verstandig om een beetje aardig voor ze te zijn”, grappen de onderzoekers nog.
