Het saldo op je bankrekening, de snelste tijd op de marathon, een promotie op je werk, we streven van alles na, maar waarom eigenlijk? We willen toch alleen maar gelukkig zijn? Onderzoekers zochten uit waarom we altijd maar méér willen.
Wat ons gelukkig maakt, hangt af van onze verwachtingen. En die veranderen steeds. We wennen namelijk snel aan wat we hebben en gaan dan op zoek naar manieren om nog gelukkiger te worden. Daarnaast vergelijken we onszelf graag met anderen of kijken naar wat we zouden willen hebben, maar nu nog niet hebben. Zowel gewenning als vergelijking kunnen leiden tot een vicieuze cirkel van wensen en verlangens, die een negatief effect heeft op de geestelijke gezondheid en ons levensgeluk.
Sneller leren
Onderzoekers hebben deze mechanismen onderzocht met behulp van een computersimulatie om zo te achterhalen waarom mensen altijd maar streven naar meer en niet gewoon tevreden zijn met wat ze hebben. Het computermodel bootste de manier na waarop mensen emotioneel reageren op stimuli, zoals het bereiken van doelen. En om beter te begrijpen waarom mensen zich voelen zoals ze zich voelen, hebben de onderzoekers meetpunten toegevoegd die gebruikt kunnen worden als geluksbarometer.
Het computermodel werkt op basis van reinforcement learning (versterkend leren, een vorm van machine learning) om de effecten van verschillende niveaus van gewenning en vergelijking te onderzoeken. De uitkomst was interessant: we worden weliswaar minder gelukkig van al dat vergelijken met anderen en streven naar meer, maar we leren er wel sneller door. Het onderzoekstrio van Princeton University en het Duitse Max Planck Institute toont dus met het model aan dat het menselijk verlangen om altijd maar meer te willen evolutionair zeer nuttig is: daardoor gaan we sneller vooruit.
Altijd maar doorgaan
In hun paper die in PLOS Computational Biology verscheen, beschrijft het drietal hoe hun simulatie in zijn werk ging. In het computermodel gaan mensen (of in dit geval de computer) door met de dingen die hen een positieve beloning opleveren en stoppen ze met dingen die geen of een negatieve beloning opleveren. De onderzoekers voegden nog gesimuleerde emotionele reacties toe aan de bekende negatieve impact van gewenning en vergelijking. Mensen bleken duidelijk minder gelukkig te worden als ze gewend raakten aan iets nieuws én als ze zien dat anderen meer hebben van iets dat ze zelf willen.
De onderzoekers ontdekten dat het computermodel sneller doelen bereikte als gewenning en vergelijking werden toegevoegd aan de simulatie. Het zou betekenen dat deze emotionele reacties ook een rol spelen bij het leervermogen van mensen. De simulatie werd ook minder ‘gelukkig’ als er meer keuzes waren in de mogelijk te bereiken doelen dan wanneer er slechts enkele opties waren.
Onweerstaanbare verlangens
Onderzoekers die menselijk gedrag bestuderen zijn vaak verbaasd over de ogenschijnlijk tegengestelde verlangens van mensen. Velen hebben een onweerstaanbaar verlangen naar bepaalde dingen, zelfs als ze weten dat eraan toegeven niet resulteert in een wenselijke uitkomst. Veel mensen willen bijvoorbeeld meer en meer geld met het idee dat dit het leven makkelijker maakt, waardoor ze gelukkiger worden. Maar talloze studies hebben aangetoond dat meer geld mensen zelden gelukkiger maakt, met uitzondering van arme mensen: je hebt voldoende geld nodig om in een aantal basisbehoeften te voorzien en financiële zorgen drukken je levensgeluk. De onderzoekers concluderen nu dus dat de reden waarom mensen toch slachtoffer worden van deze vicieuze cirkel van steeds meer willen, is, omdat ze er uiteindelijk sneller door leren.
Liever tijd dan geld
Het is eigenlijk net als met andere driften van de mens het beste om weerstand te bieden. Jij hebt er persoonlijk weinig baat bij als je sneller leert, dus is er ook weinig reden om steeds meer te willen van iets. Onthoud dat je niet gelukkiger wordt van een grotere auto, een dikkere bankrekening of een nog luxere vakantie. Je wordt gelukkiger van meer tijd om door te brengen met familie en vrienden.
Volgens een tachtig jaar (!) lopende studie van Harvard is er maar één ding echt belangrijk voor geluk: goede relaties. Mensen die hechte banden hebben met hun partner, vrienden en familie zijn gelukkiger. Dat weegt zwaarder dan geld of carrière. Wat verder vaak uit geluksonderzoek naar voren komt, is dat mensen gelukkiger worden van ervaringen, zoals vakanties of familiebezoek, dan van spullen, zoals een nieuwe keuken of grote auto. Ook is tijd een belangrijke geluksfactor: liever meer tijd en minder werken.
