Het lijkt erop dat onze eigen voorouders intensiever voor hun kinderen zorgden. Dit verminderde mogelijk hun stress en vergrootte daarmee hun overlevingskansen.
Het is al lang bekend dat de moderne mens niet de enige mensachtige op aarde was. In vervlogen tijden leefden we zelfs zij aan zij met verschillende mensensoorten, waar de Neanderthaler ongetwijfeld de bekendste van is. Toch is de Homo sapiens op dit moment nog de enige die in leven is. Onderzoekers vragen zich dan ook af waarom de Neanderthaler van de aardbodem verdween terwijl de moderne mens voortleefde. En misschien dat de manier waarop zij voor hun kroost zorgden, weleens een deel van de verklaring kan zijn.
Redenen
Ondertussen hebben verschillende redenen waarom de moderne mens de Neanderthaler overleefde, de revue gepasseerd. Er wordt gesuggereerd dat we onze verre neven hebben uitgeroeid, dat ze mogelijk zijn getroffen door ziektes, of dat het de schuld is geweest van klimaatverandering. Ook wordt technologische vooruitgang weleens als reden aangewezen: moderne mensen ontwikkelden geavanceerdere technologische hulpmiddelen en strategieën voor het gebruik van hulpbronnen, zoals betere jachttechnieken en het maken van complexere werktuigen, wat hen een voordeel gaf in het omgaan met verschillende leefomgevingen. Ook waren moderne mensen mogelijk mobieler en beter in staat om zich sneller aan te passen aan veranderingen in het milieu door te migreren naar nieuwe gebieden en het benutten van verschillende hulpbronnen. En hoewel de lijst nog wel even doorgaat, is er tot op heden nog altijd geen volledig sluitende verklaring gevonden.
Stress
In een nieuwe studie heeft een onderzoeksteam grondig de stressniveaus waar beide menselijke soorten aan werden blootgesteld, bestudeerd. “We wilden bijdragen aan de lopende discussie over of Neanderthalers meer stress ervoeren dan moderne mensen,” vertelt onderzoeker Laura Limmer in gesprek met Scientias.nl. Limmer was vooral geïnteresseerd in de stress die beide soorten tijdens hun kindertijd ervoeren. Ze onderzocht of er verschillen waren en zo ja, welke.
Tandglazuur
Om daar meer over te weten te komen, analyseerde het team de tanden van 423 Neanderthalers en 444 moderne mensen uit het Paleolithicum. Ze richtten zich vooral op het tandglazuur. Dat komt omdat dit kan onthullen aan hoeveel stress iemand is blootgesteld. Hoe dit precies zit? “Tandglazuur wordt tijdens de kindertijd gevormd en verandert daarna niet meer,” vertelt Limmer desgevraagd. “Tandglazuur groeit in fasen en bepaalde patronen zijn op het oppervlak zichtbaar. Onderzoek heeft aangetoond dat fysiologische stress, zoals ondervoeding en infecties, voor afwijkende patronen kan zorgen.” Het betekent dat bepaalde afwijkingen van het tandglazuur dus kunnen dienen als een indicator van stress. “Bovendien weten we wanneer verschillende tandtypen zich tijdens de ontwikkeling vormen,” gaat Limmer verder. “Daarom kunnen we aan de hand van de locaties van de afwijkingen op de tanden schatten op welke leeftijd ze zijn ontstaan.”
Stresspiek
De onderzoekers vonden dat zowel Neanderthaler-kinderen als kinderen van moderne mensen over het algemeen vergelijkbare stressniveaus ervoeren. “Wat echter verschilde was het moment in de kindertijd waarop de stress piekte,” legt Limmer uit. “Moderne mensen-kinderen ervoeren meer stress rond de leeftijd waarop de overgang naar vast voedsel plaatsvond – ergens tussen de één en drie jaar oud. De stress nam daarna snel af. Bij Neanderthalers was de periode daarna echter nog stressvoller.” Het lijkt er dus sterk op dat deze twee mensensoorten anders omgingen met stressfactoren die optreden na het spenen. “Dit wijst op sociale of gedragsverschillen in kinderzorg,” vervolgt Limmer. “Moderne mensen lijken beter in staat te zijn geweest om stress na het spenen te verminderen in vergelijking met Neanderthalers.”
Andere aanpak
De auteurs suggereren dat de stress die Paleolithische menselijke kinderen ervoeren tijdens de overgang naar vast voedsel, mogelijk werd veroorzaakt door hun toenemende energiebehoeften, wat het risico op ondervoeding verhoogde. Om dit het hoofd te bieden, waren de kinderen van moderne mensen mogelijk langer afhankelijk van hun ouders, zo stellen de onderzoekers. Ze maakten misschien wel slimmer gebruik van hulpbronnen en zorgden voor voedsel voor hun kinderen. Neanderthalers hielden er waarschijnlijk een andere aanpak op na. Dit kan hebben bijgedragen aan de langdurige overlevingsvoordelen van moderne mensen ten opzichte van Neanderthalers.
Verschillen
Al met al suggereren de onderzoekers dat moderne mensen en Neanderthalers hun nakomelingen op verschillende manieren verzorgden. “De zorg die kinderen ontvangen terwijl ze opgroeien, speelt een cruciale rol bij hun toekomstige welzijn en overleving,” licht Limmer toe. “Met deze studie wilden we daarom meer inzicht krijgen in een onderbelicht aspect van het leven van vroege mensachtigen uit het Paleolithicum. Onze resultaten bieden nieuwe inzichten in de zorg voor kinderen en laten verschillen zien tussen de twee soorten, die eerder niet bekend waren.”
Nieuwe factor
En die verschillen zouden weleens een bijkomende factor kunnen zijn geweest bij het uiteindelijke uitsterven van de Neanderthaler. “Onze bevindingen wijzen op een mogelijk verschil in sociale of gedragsmatige aspecten tussen moderne mensen en Neanderthalers,” aldus Limmer. “Samen met andere factoren zoals technologische ontwikkelingen, mobiliteitsverschillen, en hulpbronnenexploitatie, zou dit hebben kunnen bijdragen aan het succes van moderne mensen en het uitsterven van Neanderthalers.”
De studie werpt een nieuw licht op de dynamiek tussen Neanderthalers en moderne mensen tijdens het Paleolithicum. Hoewel het mysterie rondom het uitsterven van de Neanderthalers nog niet volledig is opgelost, suggereert het onderzoek dat de manier waarop onze voorouders voor hun kinderen zorgden mogelijk een cruciale rol heeft gespeeld in hun overlevingssucces. “De belangrijkste implicatie is dat we meer inzicht hebben gekregen in een onderbelicht aspect van het leven in het Paleolithicum,” zegt Limmer. “We hebben een extra factor onthuld die mogelijk gunstig was voor het overlevingssucces van moderne mensen.” Als we de geschiedenis van onze soort willen begrijpen, moeten we dus niet alleen kijken naar technologische vooruitgang en klimaatverandering, maar ook naar de alledaagse zorg en interacties tussen ouders en kinderen. In deze eeuwenoude verhalen vinden we wellicht de sleutel tot ons eigen voortbestaan.
