Een wandeling door het bos, lekker kuieren langs het strand, de natuur doet een mens goed. Maar wist je dat ook juist aangelegde tuinen een positief effect hebben op je gezondheid?
Een internationaal team van onderzoekers ontdekte dat we ons meer ontspannen voelen als we in een specifiek ontworpen tuin gaan zitten. Ze vergeleken de beroemde Murin-an-tuin in Kyoto met een minder goed onderhouden tuin.
“Goed ontworpen Japanse tuinen tonen een levendige en abstracte omgeving die tot in detail is doordacht. Deze omgeving moedigt de kijker aan om langer te observeren om de compositie en betekenis van de tuin te begrijpen, terwijl de blik vaker en sneller afdwaalt”, legt professor Seiko Goto van de Universiteit van Nagasaki uit.
“We vonden een verband tussen de snelle verplaatsing van je blik en een verlaging van de hartslag en een verbeterde stemming. De vermindering van stress die kijkers in de Japanse tuin ervaren, is grotendeels te danken aan het ontwerp dat mensen ertoe aanzet om alle kanten op te kijken”, voegt hoofdauteur professor Karl Herrup van de Universiteit van Pittsburgh toe.
Veel meer rondkijken
Tijdens een onderhoudsdag begin 2023 kregen de onderzoekers ongestoord toegang tot de Murin-an-tuin. Ook de tuin van de Kyoto University werd weinig bezocht in de tijd dat ze daar het experiment uitvoerden. Zestien studenten gingen beide tuinen zeven minuten lang observeren. De onderzoekers registreerden de oogbewegingen, de hartslag voor en tijdens de observatie en de stemming voor en na het bekijken van de tuinen.
In de prachtig aangelegde Murin-an-tuin keken de studenten veel meer om zich heen. Hun fixatiepunten bedekten het hele gezichtsveld, veel meer dan in de tuin van de universiteit. “Om zoveel aandacht van de kijker te krijgen, is niet alleen de kwaliteit van het ontwerp belangrijk, maar ook het onderhoud”, legt Goto uit. “De blik van de kijker blijft zich verplaatsen, van de goed gesnoeide bomen naar de smetteloze ondergrond.”
Meer ontspannen en meer lol
Het effect was duidelijk: de deelnemers zeiden zich meer ontspannen te voelen in de tuin van Murin-an. Ook vonden ze die leuker en wilden ze er vaker terugkeren dan naar de universiteitstuin. De Murin-an-tuin had ook een kalmerend effect op hun hartslag en verbeterde de stemming. Volgens de onderzoekers kan zo’n tuin dit effect hebben op dezelfde manier als bepaalde therapieën, zoals EMDR, die gebruik maken van oogbewegingen om stress of trauma’s te verminderen.
Andere tuinen kunnen een soortgelijk effect hebben, aldus de onderzoekers, maar dan moeten ze wel goed ontworpen zijn. Want beide onderzochte tuinen hadden bijvoorbeeld vijvers, stenen, bomen en een brug, maar alleen in de Murin-an-tuin kijkt een bezoeker echt alle kanten op door bepaalde horizontaal geplaatste elementen in alle hoeken van de tuin. In de universiteitstuin bevinden de objecten die het meest interessant zijn zich in het midden en dat is dus juist niet de bedoeling.
“De Murin-an-tuin is ontworpen als een kijktuin die je moet bekijken vanaf een specifiek gezichtspunt ten opzichte van de ontwerpelementen”, vertelt Herrup. “Het is deze aandacht voor detail die de ogen tot een kijkpatroon verleidt dat stress vermindert.”
Vorm van therapie
Er zijn wel enkele beperkingen van hun studie, geven de onderzoekers toe. Zo hadden ze maar relatief kort toegang tot de tuin en waren alle deelnemers studenten. Hun eerdere werk heeft echter aangetoond dat de positieve effecten van tuinen factoren als leeftijd, etnische achtergrond en status overstijgen.
In de praktijk kan een bezoekje aan zo’n perfect ontworpen tuin van groot nut zijn. “Tuinen worden over het algemeen gezien als een hobby voor de rijken, maar als het bekijken van een Japanse tuin een ontspannend effect kan hebben, iets wat iedereen intuïtief aanvoelt, kan dit gebruikt worden als een vorm van therapie”, stelt Goto. “Ik denk dat het goed is als Japanse tuinen niet alleen worden aangelegd als luxe, maar ook als een methode voor de geestelijke gezondheidszorg in onze vergrijzende samenleving.”
Gevarieerde natuur is beter
Eerder schreven we al dat ons brein van variatie houdt als het gaat om natuur. Een studie van het Londense King’s College toonde aan dat natuurgebieden met een grotere verscheidenheid aan bomen, vogels, planten en water zorgden voor een betere geestelijke gezondheid dan meer eenzijdige natuur. De gezondheidsvoordelen hielden maar liefst acht uur aan. Hoofdonderzoeker Ryan Hammoud vertelde daarover vorig jaar aan Scientias.nl: “Er zijn verschillende manieren waarop een grote mate van biodiversiteit voordelen heeft voor de geestelijke gezondheid. Een theorie is dat de natuur je concentratie en welzijn kan verbeteren doordat het psychische vermoeidheid vermindert. Meer diverse natuur levert een bredere hoeveelheid stimuli op die deze vermoeidheid kunnen verlichten en zo je psychisch welzijn vergroten.” Wie weet, speelt hier hetzelfde mechanisme eveneens een rol: je zult meer rondkijken als de natuur diverser is.
