Waarom raakt de ene ouder compleet opgebrand en lijkt de ander het ouderschap moeiteloos aan te kunnen? Een nieuwe Poolse studie wijst op een cruciale factor die het risico op een ouderlijke burn-out aanzienlijk verhoogt: het onvermogen om de eigen emoties te herkennen en te benoemen.
Bij ouderlijke burn-out voelen ouders zich vaak emotioneel uitgeput, verliezen ze het plezier in hun rol als ouder en ervaren ze afstand tot hun kinderen. Externe factoren zoals geldzorgen of een gebrek aan steun spelen daarbij zeker een rol. Deze studie toont echter aan dat de wortels van dit soort burn-out vaak liggen in onze eigen jeugd, meer bepaald in de hechtingsband met onze eigen ouders.
De cruciale rol van ‘emotieblindheid’
De onderzoekers keken naar een psychologisch kenmerk genaamd alexithymie. Dit is een persoonlijkheidskenmerk dat letterlijk ‘geen woorden voor emoties’ betekent. Mensen met een hoge mate van alexithymie vinden het moeilijk om hun eigen gevoelens te herkennen en ze onder woorden te brengen. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat alexithymie geassocieerd is met structurele verschillen in hersengebieden die betrokken zijn bij de verwerking van emoties. Het gaat dus niet zomaar om een tijdelijke stressreactie.
De centrale vraag van de studie was: leidt een onveilige hechtingsstijl uit de jeugd tot meer alexithymie en is dat vervolgens de brandstof voor een burn-out? Om dit te onderzoeken vulden 440 Poolse ouders (229 vrouwen en 211 mannen) vragenlijsten in. Ze beantwoordden vragen over hun huidige burn-outklachten, hun mate van alexithymie en hun hechtingsstijl ten opzichte van hun eigen moeder en vader. Die hechtingsstijl werd onderverdeeld in ‘angstig’ (de neiging om bang te zijn voor afwijzing en veel bevestiging te zoeken) en ‘vermijdend’ (de neiging om emoties te onderdrukken, afstand te houden en niet op anderen te willen leunen).
Verschillende routes voor vaders en moeders
De resultaten laten zien dat alexithymie inderdaad een consistente factor is die de brug vormt tussen een onveilige jeugd en een burn-out in het heden. De manier waarop dit verband werkt, verschilt echter tussen mannen en vrouwen.
Bij vrouwen bleek vooral een angstige hechtingsstijl (zowel naar hun moeder als hun vader) gelinkt aan alexithymie. Deze moeite met het verwerken van emoties leidde vervolgens tot meer burn-outklachten. Een vermijdende hechtingsstijl had bij vrouwen een meer directe link met burn-out, maar stond veelal los van de emotieverwerking.
Bij mannen was er deels een vergelijkbaar patroon: een angstige hechtingsstijl leidde via alexithymie tot burn-outklachten. Het grootste verschil zat in de vermijdende stijl. Bij mannen leidde vermijding niet alleen rechtstreeks tot burn-out, maar verhoogde die ook hun mate van alexithymie. Mannen die in hun jeugd leerden emoties te onderdrukken, lijken dus als volwassen vader zowel sneller op te branden als meer moeite te hebben hun gevoelens te herkennen.
Dit betekent vooral dat hulp bij ouderlijke burn-out best wordt afgestemd op gender en achtergrond. Over het algemeen zouden moeders mogelijk beter geholpen kunnen worden door hen te leren omgaan met emotionele overgevoeligheid. Voor vaders kan het daarentegen belangrijk zijn om te leren om hun emoties minder te onderdrukken en te vermijden.
Beperkingen van de studie
De onderzoekers plaatsen wel enkele kanttekeningen bij hun bevindingen. De studie is cross-sectioneel, wat betekent dat het een momentopname is. Het toont een sterke samenhang aan, maar kan niet bewijzen dat de hechtingsstijl de burn-out rechtstreeks veroorzaakt.
Daarnaast werden de gegevens verzameld tijdens de coronapandemie. Dat was hoe dan ook een periode van uitzonderlijke stress voor ouders. Dat heeft de gerapporteerde burn-outniveaus mogelijk verhoogd. Ook is de studie gebaseerd op zelfrapportage, wat altijd een vertekend beeld kan geven. Ten slotte waren alle deelnemers Pools. Het is daarom moeilijk te voorspellen of de resultaten ook toepasbaar zijn op andere landen of culturen.
