Waarom populaire medische tests op sociale media vaak onzin zijn

Een internationaal onderzoek onder leiding van de Universiteit van Sydney heeft verontrustende resultaten aan het licht gebracht over de manier waarop socialemediapersoonlijkheden gezondheidsinformatie verspreiden. 

Wetenschappers hebben bijna duizend berichten onder de loep genomen waarin bekende online persoonlijkheden medische screeningstests aanprijzen. Deze berichten bereikten samen bijna 200 miljoen mensen. De resultaten van hun analyse, onlangs gepubliceerd in het wetenschappelijk vakblad JAMA Network Open, geven reden tot bezorgdheid.

Wat blijkt? De overgrote meerderheid van deze aanbevelingen mist elke wetenschappelijke onderbouwing. Bovendien verzwijgen ze mogelijke nadelen, zijn ze commercieel gemotiveerd, en worden ze vaak gepresenteerd als baanbrekende manieren om je gezondheid in eigen hand te nemen. Hoofdonderzoeker Brooke Nickel zegt dat de trend zorgwekkend is. “Deze tests worden aangeprezen als een manier om vroege gezondheidsscreening te doen en controle te nemen over je eigen gezondheid. Het probleem is dat ze voor de meeste mensen onnodig zijn en in sommige gevallen is de wetenschappelijke onderbouwing voor hun effectiviteit twijfelachtig.”

Welke tests werden onderzocht?
De studie richtte zich op vijf specifieke testen die vaak op sociale media worden aangeprezen:

1. Darmmicrobioom-testen: Deze test belooft inzichten in talloze gezondheidsaspecten, van spijsverteringsklachten tot mentaal welzijn. De wetenschappelijke onderbouwing is echter mager, en de angst bestaat dat de resultaten leiden tot onnodig medisch ingrijpen.
2. De ‘eicelklok’-test (AMH-test): De zogenaamde AMH-test wordt vaak gepresenteerd als een ‘eicelklok’ die vrouwen inzicht zou geven in hun vruchtbaarheid. Deskundigen stellen echter dat deze test onbetrouwbaar is voor dit doel. Een zorgwekkende trend is dat jonge, gezonde vrouwen na een ‘ongunstige’ uitslag soms worden aangemoedigd om dure en onnodige vruchtbaarheidsbehandelingen te ondergaan.
3. Genetische tests voor vroege kankerdetectie: Moderne genetische tests claimen vroege signalen van meer dan 50 verschillende kankersoorten te kunnen detecteren. De werkelijkheid? Klinische studies lopen nog, en er is momenteel geen bewijs dat de potentiële voordelen opwegen tegen de schade van mogelijke valse diagnoses.
4. Testosteron-testen: Met name mannelijke volgers worden aangespoord hun testosteronniveaus te laten controleren, vaak gevolgd door aanbevelingen voor testosteronsupplementen. De onderzoekers wijzen erop dat de langetermijneffecten van dergelijke supplementen op hart- en vaatziekten en levensverwachting onbekend zijn.
5. Volledige MRI-lichaamsscan: Deze technologie gebruikt magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) voor het hele lichaam. Volgens de promotors kan deze scan honderden aandoeningen opsporen. Wetenschappers waarschuwen echter dat er voor gezonde mensen geen bewezen voordelen zijn, terwijl er wel risico’s bestaan op onnodige diagnoses en behandelingen.

Verontrustende statistieken
Het onderzoeksteam ontdekte enkele opvallende kenmerken bij de geanalyseerde berichten. De grote meerderheid (bijna 9 van de 10 berichten) benadrukte uitsluitend de voordelen van de tests. Slechts een fractie (ongeveer 1 op 7) noemde mogelijke risico’s of nadelen. Het risico op overdiagnose of onnodige behandelingen werd daarnaast nauwelijks genoemd. Ook een verwijzing naar wetenschappelijk bewijs ontbrak vrijwel altijd, terwijl persoonlijke verhalen ruimschoots werden gedeeld als ‘bewijs’ dat de tests werkten. Het meest onthutsende is echter dat ruim twee derde van de personen die deze tests aanprezen, er financieel bij betrokken bleek te zijn, als promotor, sponsor of soms zelfs rechtstreeks als verkoper.

Kennis is macht, maar halve waarheden zijn vaak leugens
De bevindingen maken duidelijk dat de verspreiding van onvolledige informatie, waarbij het idee ‘kennis is macht’ wordt gepresenteerd zonder een compleet beeld, kan bijdragen aan een vertekend beeld van medische screening. Een opvallende uitzondering: berichten van medische artsen, berichten die wetenschappelijk bewijs vermelden, en berichten van beïnvloeders zonder financieel belang bleken doorgaans evenwichtiger en meer gebaseerd op wetenschappelijke onderbouwing.

Roep om betere regulering
De onderzoekers waarschuwen dat deze misleidende informatie een serieuze bedreiging vormt voor de volksgezondheid, omdat het kan leiden tot overdiagnose en onnodige behandelingen. Zij roepen op tot strengere regulering van medische informatie op sociale mediaplatforms, zeker nu de factchecking van deze inhoud steeds minder prioriteit krijgt.

Voor wie regelmatig sociale media gebruikt, blijft het advies eenvoudig: wees kritisch, vooral wanneer het om je gezondheid gaat. Vraag je af of de persoon die een medische test aanraadt medisch gekwalificeerd is, of er wetenschappelijk bewijs wordt aangehaald, en of er mogelijk commerciële belangen spelen. En belangrijker nog: bespreek gezondheidsbeslissingen altijd eerst met een gekwalificeerde zorgprofessional, in plaats van te vertrouwen op het advies van influencers.