Waarom krijgen tegenwoordig zoveel jonge mensen kanker?

De kans dat iemand al vóór zijn of haar vijftigste verjaardag kanker krijgt, neemt met elke nieuwe generatie toe. Maar wat ligt er aan deze zorgwekkende trend ten grondslag? En kunnen we iets doen?

Als je de diagnose kanker krijgt, heeft dat een enorme impact – zeker als het grootste deel van je leven nog voor je ligt. Toch blijkt dat dit steeds vaker voorkomt. Zo hebben onderzoekers ontdekt dat in de afgelopen decennia steeds meer volwassenen onder de vijftig met de slopende ziekte te maken krijgen. Een prangende vraag is wat er precies aan deze zorgwekkende trend ten grondslag ligt. Onderzoekers besloten in een nieuwe studie op zoek te gaan naar het antwoord. Want als we weten wat de waargenomen toename veroorzaakt, kunnen we er hopelijk ook iets aan doen.

Toename per generatie
Uit de nieuwe studie blijkt dat jonge mensen (mensen onder de vijftig) met name een grotere kans lopen op borst-, dikke darm-, slokdarm-, nier-, lever- en alvleesklierkanker. De incidentie blijkt met name vanaf 1990 verveelvoudigd. In een poging te begrijpen waarom bij veel meer jonge mensen deze kankers worden vastgesteld, hebben wetenschappers uitgebreide analyses uitgevoerd. En dat leidt tot een opvallende ontdekking. “We ontdekten dat het risico met elke generatie toeneemt,” aldus onderzoeker Shuji Ogino. “Mensen geboren in 1960 hebben bijvoorbeeld een hoger risico op kanker voor hun vijftigste dan mensen die in 1950 zijn geboren. We voorspellen dat dit risico in elke opeenvolgende generatie zal blijven stijgen.”

Vroegtijdige detectie
Een deel van de toename aan diagnoses ligt ongetwijfeld aan verbeterde methodes om kanker vroegtijdig op te sporen, zoals bevolkingsonderzoeken. Maar dit verklaart volgens de onderzoekers niet alles. Zo stellen ze dat het onwaarschijnlijk is dat de waargenomen toename alleen door verbeterde screening veroorzaakt wordt.

Westerse dieet en levensstijl
Waar het mogelijk mee te maken heeft? De onderzoekers constateren dat risicofactoren voor kanker onder andere alcoholgebruik, slaapgebrek, roken, zwaarlijvigheid en het eten van bewerkt voedsel zijn. En precies deze boosdoeners zijn sinds de jaren vijftig aanzienlijk toegenomen. Zo eten we tegenwoordig een stuk meer bewerkte voedingsmiddelen, drinken we veel suikerhoudende dranken en alcohol en lijden veel mensen aan obesitas en diabetes type 2. Daarom veronderstelt het team dat factoren zoals het westerse dieet en levensstijl waarschijnlijk een belangrijke bijdrage aan de huidige ‘kankerepidemie’ leveren. “Hoe jonger de generatie, hoe groter het risico op kanker in elke levensfase,” legt onderzoeker Tomotaka Ugai in gesprek met Scientias.nl uit. “Dit komt vermoedelijk door voedsel, de omgeving en leefgewoonten.”

Spijsverteringsstelsel
Opvallend is dat de meeste van de veranderde leefsstijlfactoren te maken hebben met wat we in onze mond stoppen. Volgens de onderzoekers is het daarom niet verrassend dat acht van de veertien kankers die tegenwoordig veel vaker onder jonge mensen voorkomen, verband houden met het spijsverteringsstelsel. “Het voedsel dat we eten voedt de micro-organismen in onze darmen,” zegt Ugai. “Dieet heeft een directe invloed op de samenstelling van het microbioom en uiteindelijk kunnen deze veranderingen het ziekterisico beïnvloeden.”

Slaap
Verrassend genoeg ontdekten de onderzoekers dat hoewel de slaapduur van volwassenen niet drastisch is veranderd, kinderen tegenwoordig veel minder slapen dan enkele decennia geleden. En ook dat houdt mogelijk verband met de waargenomen verhoogde kans op kanker voor jonge mensen. “Nachtdiensten en slaapstoornissen zijn belangrijke risicofactoren,” vertelt Ugai. “Slaappatronen en de mate van blootstelling aan fel licht gedurende de nacht zijn sinds het begin van 20e eeuw sterk veranderd. We speculeren daarom dat deze factoren een belangrijke bijdrage leveren.”

Topje van de ijsberg
De onderzoekers maken zich grote zorgen over de huidige kankerepidemie. “We denken dat dit slechts het topje van de ijsberg is,” zegt Ugai. “We vermoeden dat we in de toekomst veel meer chronische ziekten onder jonge generaties gaan zien.” En dus pleit hij voor verandering. “We moeten ons echt bewust zijn van de verhoogde kans op kanker en daarom eerder maatregelen nemen,” onderstreept Ugai. “Zo moeten we bijvoorbeeld zorgen voor betere en gezondere omstandigheden voor jonge kinderen. Dit zal niet alleen kanker kunnen voorkomen, maar het heeft ook veel extra gezondheidsvoordelen.”

Wat kun je doen?
Om de kans op kanker zoveel mogelijk te verkleinen, raadt Ugai het volgende aan. “Vermijd het westerse dieet dat rijk is aan sterk bewerkte voedingsmiddelen, suiker, dierlijk vet en overmatig rood vlees,” somt hij op. “Beweeg regelmatig en drink en rook niet; dat heeft niet alleen invloed op je eigen gezondheid, maar ook op dat van je kinderen en/of naaste familieleden. Zorg voor een goed uitgebalanceerd en voedzaam dieet en een goede mondhygiëne. Houd je aan een regelmatig slaapschema en vermijd fel licht gedurende de nacht. Haal ook alle beschikbare vaccins tegen kankerverwekkende micro-organismen, zoals HPV (humaan papillomavirus) en HBV (hepatitis B-virus).” Volgens de onderzoeker kun je het beste zo snel mogelijk met zijn adviezen beginnen. “Hoe eerder hoe beter,” benadrukt Ugai.

De studie breidt onze kennis over de vraag waarom tegenwoordig steeds meer jonge mensen de diagnose kanker krijgen, uit. “We begrijpen nu beter het belang van risicofactoren in onze vroege levensjaren,” zegt Ugai. Het effect van elke risicofactor zou overigens nog wel verder moeten worden bestudeerd.” De onderzoeker hoopt de kwestie in vervolgonderzoek nader onder de loep te nemen. “Een beperking van de huidige studie is dat we niet over adequate gegevens beschikken van lage- en middeninkomenslanden,” zegt hij. “We hopen het onderzoek uit te breiden door meer gegevens te verzamelen om wereldwijde trends beter te kunnen volgen.”