Wij hebben een klein gezicht in vergelijking met onze voorouders en verwante soorten. Hoe kan dat? Wetenschappers bieden nieuwe inzichten die ons een stap dichter bij het oplossen van dit mysterie brengen.
De moderne mens heeft tussen de 1 en 6 procent van het DNA van de Neanderthaler geërfd en ons DNA is voor maar liefst 99 procent hetzelfde als dat van de chimpansee. Desondanks zijn er belangrijke verschillen. Onze gezichten zijn bijvoorbeeld heel klein en plat in vergelijking met die van de Neanderthalers of de chimpansees. Hoe dit opvallende verschil is ontstaan was altijd een complex en raadselachtig verhaal, tot nu.
Eerder gestopt met groeien
Uit een studie die is gepubliceerd in het Journal of Human Evolution blijkt dat het gezicht van de moderne mens eerder stopt met groeien dan dat van de Neanderthalers en de chimpansees. Neanderthalers werden niet alleen geboren met een groter gezicht, maar hun middengezicht groeide ook nog eens extra hard tijdens hun kindertijd, terwijl dat bij moderne mensen juist afvlakt. Daarnaast groeit het gezicht van de Neanderthaler nog door als ze net volwassen zijn geworden, terwijl bij de moderne mens het groeien meestal rond de adolescentie stopt.
Het viel de onderzoekers bovendien op dat bij Neanderthalers meer botvorming is in de neus en rond de oogkassen, wat bijdraagt aan hun kenmerkende vooruitstekende middengezicht. “We ontdekten dat botvorming overheerst bij Neanderthalers – vanaf hun geboorte – die grotere en meer vooruitstekende gezichten ontwikkelen”, aldus Alexandra Schuh, postdoctoraal onderzoeker aan het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie in Duitsland. “De huidige mens daarentegen vertoont significant hogere niveaus van botresorptie.” Botresorptie is het proces waarbij botweefsel wordt afgebroken zodat botten kunnen groeien en van vorm kunnen veranderen. Neanderthalers hadden juist minder resorptie in hun gezicht, waardoor bot zich kon ophopen. Dit verklaart hun dikkere en uitpuilende middengezicht. Chimpansees hebben echter het meest uitpuilende gezicht van de drie. Dit komt door hun extreme botvorming rond de hoektanden, wat past bij hun sterke kauwspieren en dieet van taai voedsel.
Uitvoering onderzoek
Voor het onderzoek keken de wetenschappers naar 174 schedels van Homo sapiens, Neanderthalers en chimpansees. Ze keken zowel naar schedels van kinderen als naar schedels van volgroeide, volwassen individuen. De onderzoekers pasten twee methoden toe om de schedels te bestuderen. Eerst creëerden ze gedetailleerde 3D-modellen van de gezichten en markeerden ze ruim 200 referentiepunten op het bovenkaakbot om veranderingen in groei en ontwikkeling in kaart te brengen. Daarna voerden ze microscopisch onderzoek uit om het proces van botopbouw en -afbraak te analyseren.
Verklaringen
In het verleden hebben deskundigen meerdere verklaringen gegeven waarom Neanderthalers zulke grote gezichten en neuzen hadden. Zo zou het een aanpassing zijn aan een koud klimaat, een hogere energiebehoefte, het kauwen van taai voedsel en het gebruik van hun tanden als gereedschap. Het ontstaan van de kleinere gezichten van de moderne mens wordt door veel wetenschappers toegeschreven aan de uitvinding van het koken en de toename in de grootte van de hersenen. Maar welke factor het meest bepalend was, blijft onduidelijk. Dit onderzoek brengt ons een stap dichter bij het oplossen van dat mysterie. “Dit is een belangrijke eerste stap in het begrijpen van deze processen. Onze studie behandelt echter aspecten van het ‘hoe’”, benadrukt Schuh.
