Depressie, slapeloosheid en angststoornissen zijn drie veelvoorkomende psychische aandoeningen die mensen in onze maatschappij dagelijks aangrijpen. Opvallend genoeg komen deze drie aandoeningen vaak tegelijkertijd voor. Waarom is dat?
Hoewel depressie, slapeloosheid en angststoornissen de drie meest voorkomende psychische aandoeningen zijn, blijken behandelingen hiervoor in de praktijk vaak matig effectief. Sterker nog, bij de meeste mensen keren de symptomen terug. Daarom kijken wetenschappers en onderzoeksinstituten zoals het Nederlands Herseninstituut naar aanknopingspunten voor toekomstige geneeswijze. Opvallend genoeg blijkt er veel overlap te zitten tussen de drie aandoeningen. Het Nederlands Herseninstituut vraagt zich daarom af: zou een gedeeld hersenmechanisme hieraan ten grondslag kunnen liggen?
Allemaal onderdeel van hetzelfde circuit
Uit hun studie die is uitgevoerd in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam, blijkt dat een gedeeld hersenmechanisme inderdaad in verband staat met de overlappende psychische aandoeningen. Het onderzoek toont aan dat er bij zowel slapeloosheid, als depressie en angststoornissen sprake is van een verminderd oppervlakte van de hersenschors, een kleiner volume van de thalamus (hersenkern die bepaalt welke informatie vanuit je zintuigen doorgegeven moet worden aan je hersenschors en andersom) en een zwakkere verbinding tussen verschillende hersengebieden. De studie is gepubliceerd in het wetenschappelijke blad Nature Mental Health.
Alhoewel hersengebieden los van elkaar lijken te staan, blijken ze toch als je ze bij elkaar uittekent allemaal onderdeel te zijn van hetzelfde circuit (amygdala – hippocampus – mediale prefrontale hersenschors circuit), vertelt neurowetenschapper Elleke Tissink. “Dus ook al zijn het losse gebieden, lijken ze allemaal een ander stukje kwetsbaarheid in dezelfde puzzel te zijn.” Dit zou kunnen verklaren waarom mensen vaak meerdere van de eerder genoemde psychische aandoeningen tegelijk ervaren.
Specifieke afwijkingen
Daar staat tegenover dat er ook afwijkingen zijn gevonden die specifiek zijn voor elke aandoening. Zo blijkt dat bij slapeloosheid bepaalde hersengebieden die met beloning te maken hebben kleiner zijn dan gemiddeld. Daarnaast hangt de ernst van depressie juist sterker samen met een dunnere hersenschors in gebieden die te maken hebben met taal en emotie, terwijl angst juist erger wordt bij een tragere amygdala, het hersengebied dat is betrokken bij het aansturen en verwerken van verschillende emoties zoals angst.
UK Biobank
Siemon de Lange, Elleke Tissink en Eus van Someren kwamen samen met hun collega’s aan de Vrije Universiteit Amsterdam tot deze conclusie na het bekijken van meer dan 25.000 hersenscans van deelnemers uit de UK Biobank, een grootschalige biomedische database en onderzoeksbron met niet-geïdentificeerde genetische informatie, informatie over levensstijl en gezondheid en biologische monsters van een half miljoen Britse deelnemers.
Voor het eerst
Tissink vertelt dat er best veel onderzoek is gedaan naar de overlap tussen angst en depressie, maar slapeloosheid wordt heel vaak vergeten. “Het is nu voor het eerst dat we op zo’n grote schaal naar alle drie tegelijk kijken”, zegt ze. Ze benadrukt vervolgens dat het opvallend vaak voorkomt dat mensen meerdere van deze aandoeningen hebben, soms tegelijk of op verschillende momenten in hun leven. “Er is veel discussie over de onderliggende mechanismen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat behandeling van slapeloosheid soms ook depressies verbetert – maar waarom? Door deze vraag verder te onderzoeken, hopen we nieuwe aanknopingspunten te vinden voor vervolgonderzoek en betere behandelingen.”
