Wetenschappers kijken al decennialang met grote ogen naar mysterieuze lijnen op Mars, hopend dat ze sporen van water (en misschien zelfs leven) zouden verraden. Maar een nieuwe studie draait die droom de nek om.
De strepen op Mars zijn al sinds de jaren ’70 een raadsel. NASA’s Viking-missie zag ze als eerste: lange, donkere lijnen die soms honderden meters over steile hellingen lopen. Sommige strepen kunnen jaren blijven hangen, andere verschijnen en verdwijnen met de seizoenen. Vooral die kortlevende strepen, met de chique naam ‘recurring slope lineae’ (RSL), deden harten sneller kloppen. Zouden ze ontstaan door water dat in de warme periodes naar beneden sijpelt? Water betekent immers een kans op leven, zelfs op een ijskoude, droge planeet als Mars.
Wereldkaart van Mars
Maar niet iedereen geloofde in dat waterverhaal. Misschien, dachten andere wetenschappers, zijn het gewoon droge stoflawines of vallende stenen die er vanuit de ruimte nat uitzien. Om het uit te zoeken analyseerden onderzoekers met behulp van machine learning meer dan 86.000 scherpe foto’s van Mars, gemaakt door satellieten, en lieten het systeem speuren naar strepen. Het resultaat? Een wereldkaart van Mars met maar liefst een half miljoen streepjes erop, de eerste in zijn soort.
Harde wind en veel stof
Met die kaart in handen gingen de wetenschappers op zoek naar aanwijzingen. Ze keken naar dingen zoals temperatuur, windkracht en hoe vochtig de lucht is op plekken waar de strepen zitten. Als water de boosdoener was, zou je verwachten dat de strepen opduiken waar het warmer of natter is. Maar nee hoor. Wat ze vonden, was een link met harde wind en veel stof. Zowel de langdurige strepen als de seizoensgebonden RSL’s verschijnen vooral op winderige, stoffige plekken. Dat wijst op een droge oorzaak, niet op stromend water.
“Een groot deel van het Marsonderzoek draait om het begrijpen van processen die nu nog steeds plaatsvinden op de planeet – waaronder de mogelijkheid van vloeibaar water aan het oppervlak. Onze studie bekeek deze structuren opnieuw, maar vond geen enkel bewijs voor water. Ons model geeft de voorkeur aan droge ontstaansprocessen”, zegt Adomas Valantinas, medeauteur van het onderzoek, in een persbericht.
Net als op aarde
Hoe werkt dat dan? De wetenschappers denken dat het een beetje lijkt op wat je op aarde ziet als wind stof van een heuvel blaast. Op Mars schuift een dun laagje stof ineens van een steile helling af, als een kleine lawine. Waarom dat gebeurt, verschilt per plek. De langere strepen zie je vaak bij kraters waar een meteoriet net is ingeslagen: de schokgolf schudt het stof los. De RSL’s duiken juist op waar stofwervelingen of vallende stenen het oppervlak in beweging brengen. En dat verplaatst heel wat: miljoenen tonnen stof kunnen zo per jaar over Mars schuiven.
Belangrijk voor toekomstig onderzoek
Dat al die strepen niet met water te maken hebben, is ook belangrijk voor toekomstige missies. Tot nu toe werden zulke plekken als mogelijk kwetsbaar beschouwd. Stel dat een Marswagen bacteriën van de aarde meeneemt, dan wil je die niet in een leefbare zone achterlaten. Maar als het gewoon om stofplekken gaat, is dat risico een stuk kleiner. Dat maakt het makkelijker om die strepen van dichtbij te bekijken zonder gedoe. “Dat is het voordeel van deze big-data-aanpak. Het helpt ons om bepaalde hypothesen al vanuit een baan om Mars uit te sluiten, nog voordat we er een ruimtesonde heensturen”, concludeert Valantinas.
