Alleen de aanwezigheid van mannetjes kan het leven van vrouwelijke rondwormen al flink verkorten. Wetenschappers hebben nu niet alleen ontdekt hoe de mannetjes dat voor elkaar krijgen, maar ook waarom ze het leven van de vrouwtjes verkorten.
Wetenschappers weten al een tijdje dat de aanwezigheid van mannetjes in het geval van sommige wormen en vliegen voldoende is om het leven van vrouwtjes flink te verkorten. Lang was onduidelijk hoe dat kwam. Sommige onderzoekers dachten dat de vrouwtjes korter leefden door toedoen van de paarpartij: die zou veel van de vrouwtjes vergen. Maar nieuw onderzoek suggereert nu dat er iets heel anders achterzit. Onderzoekers van de Stanford University School Of Medicine hebben ontdekt dat mannelijke rondwormen een signaalmolecuul uitscheiden dat het leven van de vrouwtjes verkort.
C. elegans
De onderzoekers trekken die conclusie nadat ze rondwormen van de soort Caenorhabditis elegans bestudeerden. Deze wormen leven zo’n twintig dagen en een normale populatie bestaat voor 0,01 tot 0,1 procent uit mannetjes. De rest van de populatie bestaat uit hermafrodieten (wormen met zowel vrouwelijke als mannelijke geslachtsorganen). Deze hermafrodieten kunnen zichzelf bevruchten, maar produceren meer nageslacht wanneer ze met een mannetje paren. De onderzoekers ontdekten dat de mannetjes na het paren signaalmoleculen afgeven die het leven van de hermafrodiet verkorten. “Dit vergroot de kans dat de door mannetjes in gang gezette ondergang van de vrouwtjes niet te wijten is aan fysieke stress die het paren met zich meebrengt,” aldus onderzoeker Anne Brunet. Andere experimenten waarbij mannetjes en vrouwtjes gewoon bij elkaar zaten zonder te paren of mannetjes bij een steriel vrouwtje werden gezet, onderschrijven dat. Ook in dat geval leefden de vrouwtjes korter, terwijl er in de eerste situatie niet gepaard werd en in de tweede situatie geen jongen op de wereld werden gezet. Het bewijst dat de kortere levensduur van de vrouwtjes niet het resultaat was van het paren of jongen produceren.
Afstand
Een ander experiment toonde zelfs aan dat de aanwezigheid van mannetjes vrouwtjes van een afstandje fataal kan worden. Onderzoekers zetten hermafrodieten op een schaal waar eerder mannetjes op hadden gezeten en dat was al genoeg om het leven van de vrouwtjes flink te verkorten. Het suggereert dat de mannetjes een stofje hadden achtergelaten.
Reden
Maar waarom doen de mannetjes dat? “Zodra het mannetje gepaard heeft en er eitjes zijn geproduceerd is de moeder overbodig,” legt Brunet uit. “De C. elegans-moeder is niet nodig om voor de babywormen te zorgen. Waarom zou ze dan in de buurt blijven en voedsel opmaken?” En haar dood heeft nog een voordeel: “Als ze sterft kan geen enkele andere man nog bij haar komen en kan deze dus ook zijn genen niet in de genenpoel inbrengen.”
En de mannetjes houden dat trucje er al heel lang op na, zo suggereert het onderzoek. Wetenschappers troffen het namelijk niet alleen in C. elegans, maar ook in twee verre familieleden van de worm aan. Dat suggereert dat het zeker al twintig tot dertig miljoen jaar gebruikt wordt. Zelfs in rondwormsoorten met echte mannetjes en echte vrouwtjes (en dus geen hermafrodieten) die in gelijke hoeveelheden in een populatie voorkwamen (net als onder zoogdieren) dook het op. “De waarneming dat deze door mannetjes in gang gezette ondergang in meerdere soorten wormen aanwezig is, suggereert dat het adaptieve voordelen heeft. Het is interessant om te achterhalen of mannetjes ook in andere soorten, en dan met name zoogdieren, de levensduur van vrouwtjes kunnen verkorten.”