Met een reeks ingenieuze experimenten losten wetenschappers dit mysterie op.
Ongeveer 20,000 jaar geleden vonden enkele riviervissen de weg naar een donker grottenstelsel in Mexico. Deze vissen – onder biologen bekend als de Mexicaanse Tetra – ontwikkelden langzaam maar zeker aanpassingen aan het leven in voortdurende duisternis. Ze verloren onder meer hun ogen en ontwikkelden nieuwe manieren om voedsel te vinden in het donker. Ook hun gedrag veranderde: in vergelijking met hun soortgenoten in de rivier vormen de grotvissen geen groepen en slapen ze beduidend minder. Een kenmerk bleef echter onveranderd: het gehoor. Wetenschappers vroegen zich af waarom grotvissen hun zicht verloren, maar niet hun gehoor. Met andere woorden, waar luisteren grotvissen naar?
Repertoire
Om deze vraag te beantwoorden, vergeleek een team Franse onderzoekers het gedrag van rivier- en grotvissen van de Mexicaanse Tetra. Eerst bepaalden ze het akoestisch repertoire van de vissen. Dat repertoire was hetzelfde voor alle vissen en bestond uit slechts zes verschillende geluiden: drie simpele klanken en drie complexe klanken. Vervolgens voerden de onderzoekers diverse experimenten uit om te bepalen hoe de vissen reageren op diverse geluiden.
Sociale interacties
Uit de eerste experimenten bleek dat riviervissen sommige geluiden meer produceren wanneer ze in een groep zwemmen. Mogelijk spelen deze geluiden dus een rol in sociale interacties. Om deze hypothese te testen, plaatsten de wetenschappers een riviervis alleen in een aquarium. Na een tijdje werd een andere vis aan het aquarium toegevoegd. Dit onverwachte bezoek leidde tot een hevig gevecht met een uitbarsting aan geluiden van beide vissen. De analyses van deze geluiden toonden aan dat de dominante vis vooral scherpe kliks produceerde, terwijl de onderdanige vis voornamelijk “cloc”-geluiden maakte. Dit resultaat suggereert dat riviervissen bepaalde geluiden gebruiken om sociale conflicten op te lossen. Deze conclusie werd verder ondersteund met een bijkomend experiment. Wanneer de onderzoekers een spiegel in het aquarium plaatsen, ging de aanwezige vis resoluut ten aanval met een reeks scherpe kliks.
Voedsel
De blinde grotvissen gedroegen zich anders dan hun ziende soortgenoten. Ze produceerden hetzelfde aantal geluiden wanneer ze alleen of in groep zwommen. Geluid lijkt dus een minder belangrijke rol te spelen in het sociale leven van de grotvissen. De onderzoekers vermoedden dat de blinde vissen geluiden gebruiken tijdens hun zoektocht naar voedsel. In een volgend experiment verspreidde men een voedseloplossing in het aquarium. Dit resulteerde in een toename in het aantal scherpe kliks bij de grotvissen die het voedsel vonden. Wanneer deze vissen de geluiden produceerden, zwommen andere vissen meteen naar de voedselbron. Dit gedrag suggereert dat grotvissen de scherpe klik als een voedingssignaal gebruiken.
Dit onderzoek laat zien hoe dieren bepaalde signalen hergebruiken in nieuwe omstandigheden. Aan het oppervlak produceren de vissen geluiden om sociale interacties op te lossen. Maar in de duistere grotten – waar de vissen elkaar niet kunnen zien – blijken dezelfde geluiden nuttig om de locatie van voedsel te communiceren. Op deze manier kunnen de vissen hun gedrag snel aanpassen aan een andere levenswijze.
