Waar lag jouw tuin in het dinotijdperk?

dino-tuin

Nederland en België liggen tussen de 49ste en 54ste breedtegraad, maar miljoenen jaren geleden was dit wel anders. Bekijk waar jouw tuin lag in het dinotijdperk.

Aardwetenschappers van de Universiteit Utrecht hebben een online tool gemaakt, waarmee de ligging van bijna elke plek op aarde tot tweehonderd miljoen jaar geleden te achterhalen is. Zoals je waarschijnlijk weet, staan de korst en het bovenste gedeelte van de mantel niet stil. Door platentektoniek verandert de aarde voortdurend van uiterlijk. Nederland en België liggen op één zo’n plaat, die al zestig miljoen jaar naar de noordpool drijft.

Maar er is nog een tweede verschijnsel waardoor een continent niet voor altijd op dezelfde plek op aarde blijft liggen: True Polar Wander. Omdat de aardkern uit vloeibaar metaal bestaat kan alles daar omheen, de mantel en de korst, bijna wrijvingsloos bewegen ten opzichte van de kern. Dat gebeurt als die schil uit balans raakt, bijvoorbeeld doordat aardplaten ergens over elkaar heen beginnen te schuiven. “Net als een tol die uit balans raakt wanneer één kant wat zwaarder is dan de ander”, aldus Van Hinsbergen. “Voor klimaatstudies is het echter heel belangrijk dat we de effecten van True Polar Wander wél in de plaatreconstucties verwerken, want die kunnen de breedtegraad met wel 10 tot 20 graden (1100-2200 kilometer) veranderen op tijdschalen van tientallen miljoenen jaren.”

Een schematisch voorbeeld van True Polar Wander. De positie van de polen kan veranderen, omdat er een verschil in massa is.
Een schematisch voorbeeld van True Polar Wander. De positie van de polen kan veranderen, omdat er een verschil in massa is.

Nederland lag 140 miljoen jaar geleden ter hoogte van het huidige Noord-Afrika. Het noordelijkste puntje van Noorwegen lag toen ter hoogte van het huidige Nederland. En tweehonderd miljoen jaar geleden lag Australië op de zuidpool. Op de site Paleolatitude.org kun je jouw locatie invullen en precies zien hoe de ligging in de afgelopen 200 miljoen jaar is veranderd.

Als je in Nederland of België woont, dan zal de grafiek er ongeveer zo uitzien:
grafiek

Het is belangrijk om te weten waar de Benelux 200 miljoen jaar geleden lag. Wetenschappers die het klimaat van het verleden reconstrueren met behulp van fossielen, kunnen nu nauwkeuriger dan ooit onderscheiden of klimaatveranderingen op een bepaalde plek werd veroorzaakt door plaatbeweging of mondiale trends.

Van Hinsbergen vindt de nieuwe tool een grote stap voor klimaatstudies. “Als je Groenland ten opzichte van de aardmantel reconstrueert ligt het al tientallen miljoenen jaren op de huidige breedtegraad, en zou je kunnen concluderen dat er een enorme globale afkoeling geweest moet zijn. Als je Groenland ten opzichte van de draai-as van de aarde reconstrueert, zoals je moet doen als je naar het paleoklimaat kijkt, dan zie je dat het meer dan duizend kilometer naar het noorden is bewogen, en dat een flink deel van de afkoeling op Groenland dus niet door mondiale afkoeling komt, maar door plaatverschuiving.”

“In het verleden varieerde de CO2 concentratie in de atmosfeer door natuurlijke oorzaken”, vertelt co-auteur Appy Sluijs. “We reconstrueren op zoveel mogelijk plaatsen op aarde hoeveel effect dat had op het klimaat. Door de accuratere plaatsbepalingen van de nieuwe website kunnen we beter dan ooit bepalen hoe sterk het mondiale klimaat samenhing met CO2 variaties.”

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd