Vandaag hoort u ze overal: voetzoekers, strijkers, gillende keukenmeiden en vuurpijlen. Een nieuwjaarsnacht zonder vuurwerk lijkt namelijk uitgesloten. Maar waar komt die gekke gewoonte eigenlijk vandaan? En waarom doen we er massaal aan mee?
Wie hebben vuurwerk oorspronkelijk bedacht?
Het is niet helemaal duidelijk wie het vuurwerk nu als eerste ontdekte. Sommigen denken dat het de Chinezen waren, anderen menen dat we de knallen aan de Bengalen – een volk in Zuid-Azië – te danken hebben. Natuurlijk zijn er wel mooie verhalen over hoe het vuurwerk uiteindelijk ontstaan is. Zo zou een Chinese kok de eerste knal op zijn naam hebben staan. Hij gooide wat ingrediënten – die in die tijd heel normaal waren in de Chinese keuken – bij elkaar: houtskool, zwavel en salpeter. Vervolgens ging het vuur eronder en werd alles in een bamboestok geperst. Kort daarop explodeerde het. Welke gevolgen dat voor de kok en zijn keukentje heeft gehad, is niet bekend, maar het vuurwerk was geboren!
Daarnaast kunnen we – ondanks de twijfel over wie nu het eerste vuurwerk creëerde – met zekerheid stellen dat de Chinezen het vuurwerk groot hebben gemaakt. Ze gebruikten het tijdens religieuze feesten en ontwikkelden het knalgoedje ook door.
En het buskruit dan?
Buskruit bestaat uit een combinatie van verschillende hoeveelheden zwavel, salpeter en houtskool. Als we de Chinese mythe moeten geloven, was het dus de kok die dat ontdekte. Anderen menen dat het een alchemist is geweest. Vaststaat dat het buskruit door de Chinezen is ontdekt.
Hoe kwam het vuurwerk in Europa terecht?
Wat voor de Chinezen tamelijk normaal was – veel religieuze feesten werden met vuurwerk opgeleukt – was voor de Europeanen iets bijzonders. De adel zag dit soort bijzonderheden graag aan hun hof verschijnen. Dus importeerden ze het spul naar Europa. Met name bij het Hof van Versaille schijnt het vaak geknald te hebben. Bovendien zagen de Europese heersers het buskruit ook wel zitten als instrument in de oorlogsvoering. Marco Polo zou het spul in de dertiende eeuw al naar Europa hebben laten verschepen. Er werden raketten, kanonnen en pistolen mee gefabriceerd.
Wordt het vuurwerk nog steeds in China gemaakt?
De Chinese plaats Liu Yang geldt nog altijd als het hoofdkwartier als het gaat om de wereldwijde productie 
van vuurwerk. Het was in deze plaats dat de monnik Li Tian het rotje uitvond. En nog steeds wordt de monnik elk jaar om zijn vondst geprezen. Hij heeft zelfs een eigen tempel.
Waarom steken we nu met oud- en nieuw vuurwerk af?
Dat heeft waarschijnlijk alles te maken met de angst voor kwade geesten. De kans dat deze met oud en nieuw opdoken, was groot. Vandaar dat mensen van oudsher rondom de jaarwisseling een hoop herrie produceerden. De uitvinding van het buskruit maakte dit een stuk gemakkelijker!
Waar bestaat het hedendaagse vuurwerk uit?
In het meeste vuurwerk zit buskruit. Naast de bestanddelen koolstof en zwavel is daar ook kaliumnitraat aan toegevoegd. Dit laatste element levert de benodigde zuurstof. Daarnaast bevat vuurwerk vaak ook plastic, papier of karton. Gekleurd vuurwerk krijgt vlamkleurende stoffen mee zoals bijvoorbeeld oxiden van natrium, kalium, calcium of koper.
Kan ik zelf vuurwerk maken?
Ja. Theoretisch gezien is het maken van vuurwerk niet bijster ingewikkeld. Het is net als koken: de juiste ingrediënten in de juiste hoeveelheid op het juiste moment toevoegen. Vuurwerk is echter wel een tikje explosiever dan een driegangendiner. Bovendien komen er bij zelfgeknutselde bommen ook nog wel eens stoffen vrij die kankerverwekkend kunnen zijn. Denk bijvoorbeeld aan de rook van verbrand pvc. Vaststaat dat het veiliger is om uw vuurwerk in de winkel te kopen.
Waarom geven mensen zoveel geld uit aan vuurwerk?
Tja, dat is een lastige. De mens is tenslotte niet zo heel gemakkelijk te doorgronden. Maar het lijkt er verdacht veel op dat we elkaar vooral af willen troeven. Het voelt tenslotte wel heel erg goed als de eigen knal wat harder en frequenter is dan die van de buren. Daarnaast geeft het afsteken – en het risico dat daar toch altijd mee samengaat – veel mensen een kick. Dat het allemaal maar één keer per jaar mag, helpt daar natuurlijk ook aan mee.
