Want zonder de juiste maatregelen zal het aantal sterfgevallen als gevolg van verzengende zomerse hitte in 2040 kunnen zijn opgelopen tot 94.000 en in 2050 zelfs tot 120.000, zo waarschuwen onderzoekers.
Het jaar 2022 staat veel klimaatwetenschappers op het netvlies gebrand. Dat jaar werd namelijk gekenmerkt door extreme hitte, droogte, natuurbranden en een ongeëvenaarde smelt van Europese gletsjers. De zomer van 2022 kenmerkte zich door een reeks zware hittegolven en ging uiteindelijk zelfs de boeken in als de warmste zomer ooit gemeten in Europa. In een nieuwe studie hebben onderzoekers uitgerekend hoeveel mensenlevens deze verzengende hitte heeft geëist. En de cijfers liegen er niet om.
61.000 doden
Om te bepalen hoeveel hittegerelateerde sterfgevallen er vorig jaar vielen, wendde het team zich tot gegevens verzameld door het Europees bureau voor statistiek Eurostat. Deze database bevat gegevens van meer dan 45 miljoen sterfgevallen uit 35 Europese landen. Na een grondige analyse concluderen de onderzoekers dat er tussen 30 mei en 4 september 2022 maar liefst 61.672 doden vielen als gevolg van extreme hitte.
Zorgelijk
Volgens onderzoeker Marcos Quijal-Zamorano zijn deze bevindingen verontrustend. “De zomer van 2022 is de boeken in gegaan als de warmste zomer in Europa,” vertelt hij in gesprek met Scientias.nl. “Ondanks verschillende preventieplannen eiste deze zomer meer dan 61.000 doden. En dat terwijl er na de vorige heetste Europese zomer, die plaatsvond in 2003, een veel groter maatschappelijk bewustzijn over de gezondheidseffecten van hitte is ontstaan. Dit leidde tot de implementatie van vroegtijdige waarschuwingssystemen die speciaal zijn ontworpen om de gevolgen van hittegolven te verzachten. Ondanks deze inspanningen suggereren onze bevindingen dat deze maatregelen alsnog ontoereikend waren om de uitdagingen van extreme hitte aan te pakken.”
Cijfers
De meeste doden vielen in Italië (18.010 doden), Spanje (11.324 doden) en Duitsland (8.173 doden). Maar ook in Frankrijk (4.807 doden), het Verenigd Koninkrijk (3.469 doden) en Griekenland (3.092 doden) werd de hitte duizenden mensen fataal. In Nederland vielen er volgens de studie 469 mensen aan de warmte ten prooi. Het gaat om 326 vrouwen en 155 mannen.
De hitte werd vooral Europese vrouwen te veel. Zo blijkt dat het aantal sterfgevallen onder vrouwen 56 procent hoger was dan onder mannen. Met name veel vrouwen ouder dan 80 jaar waren kwetsbaar. In de leeftijdsgroep onder de 80 stierven juist weer meer mannen dan vrouwen. “Dit laat zien dat er opvallende verschillen tussen Europese landen en regio’s bestaan,” zegt Quijal-Zamorano. “Bovendien bestaan er tevens opvallende verschillen in leeftijd en geslacht die laten zien dat sommige mensen kwetsbaarder zijn voor hitte dan anderen.”
Toename
Dat de zomer van 2022 zoveel mensenlevens eiste, is eigenlijk best opmerkelijk, zo vertelt Quijal-Zamorano. “Ondanks dat het de heetste zomer ooit was, waren de temperaturen tijdens die zomer niet zo uitzonderlijk in die zin dat ze voorspeld hadden kunnen worden op basis van de temperatuurstijging die in de afgelopen tien jaar is waargenomen,” legt hij uit. “Toch was er een significante toename van maar liefst 25.500 hittegerelateerde sterfgevallen in vergelijking met de periode tussen 2015 en 2021.”
Hittegolven
De bevindingen benadrukken hoe gevaarlijk hittegolven zijn. Ze vormen wereldwijd een grote bedreiging voor de gezondheid en verhogen het risico op ziekte en sterfte aanzienlijk. “Hittegolven zijn extreme weersomstandigheden die een enorme impact hebben op het aantal sterfgevallen,” onderstreept Quijal-Zamorano. En het lijkt er niet op dat we er binnenkort van af komen. Naarmate de mondiale temperaturen verder stijgen, wordt verwacht dat het aantal hittegolven in de toekomst zelfs alleen maar zal toenemen. Bovendien zullen ze ook steeds heftiger worden.
Meer doden in de toekomst
Quijal-Zamorano is dan ook best bezorgd over de gevolgen van klimaatverandering. “De opwarming versnelt,” zegt hij. “De wereldwijde temperatuur steeg in de periode tussen 1991 en 2012 met een snelheid van 0,028 graad Celsius per jaar. Maar tussen 2013 en 2022 steeg de temperatuur met maar liefst 0,142 graad Celsius per jaar. Deze stijging, toegeschreven aan de menselijke uitstoot van broeikasgassen, heeft wereldwijd geleid tot de warmste jaren ooit gemeten.” Met name Europa ervaart een snelle opwarming in vergelijking met andere continenten. Zo is Europa zelfs het snelst opwarmende continent op aarde. “Prognoses suggereren dat de temperaturen onverstoorbaar blijven stijgen en de gevolgen daarvan voor de gezondheid daarom ook zullen blijven toenemen,” merkt Quijal-Zamorano op. “Zonder de juiste maatregelen kan het aantal vroegtijdige sterfgevallen als gevolg van extreme zomerse hitte daarom in 2030 zijn opgelopen tot meer dan meer dan 68.000. In 2040 kan het aantal doden zijn toegenomen tot 94.000 en in 2050 mogelijk zelfs tot 120.000.”
Maatregelen
Hoewel dat een ernstig vooruitzicht is, zullen we ons in eerste instantie op de huidige zomer moeten richten. Volgens de onderzoeker is het belangrijk dat we in actie komen om te voorkomen dat er dit jaar wederom teveel mensen vroegtijdig sterven door hitte. “We kunnen het tij alleen keren als er krachtige mitigatie- en aanpassingsmaatregelen worden genomen,” onderstreept hij. “De implementatie van hittepreventieplannen is cruciaal om met name kwetsbaren te beschermen. De effectiviteit van deze maatregelen is echter nog beperkt.” De onderzoeker bepleit dan ook dat bestaande hitteplannen dringend moeten worden herzien en versterkt. “Het enorme aantal doden die in de zomer van 2022 als gevolg van de hitte vielen, suggereert dat maatregelen tekort schoten,” zegt Quijal-Zamorano. Op dit gebied is dus nog veel werk aan de winkel. “Bovendien moeten geografische ongelijkheden in de kwetsbaarheid voor hitte, met name in Zuid-Europa, worden aangepakt,” stelt Quijal-Zamorano. “We zullen daarnaast meer gegevens moeten verzamelen om een beter beeld te krijgen van de gevolgen van klimaatverandering voor de gezondheid. Overheden en andere hoogwaardigheidsbekleders zullen prioriteit moeten geven aan het aanpakken van deze problemen.”
En dat is nu belangrijker dan ooit. Vorige week (de week van 3 tot en met 9 juli) is ondertussen al de boeken in gegaan als wereldwijd de heetste week ooit gemeten. En afgelopen juni was ook al de warmste juni ooit gemeten. Het is daarom niet verwonderlijk dat sommigen angstvallig naar aankomende zomer kijken. Want het lijkt niet onwaarschijnlijk dat er ook dit jaar weer veel mensen last zullen krijgen van een volgende uitzonderlijk hete Europese zomer. “De versnelde opwarming die de afgelopen jaren is waargenomen, benadrukt de dringende noodzaak om preventieplannen te herzien en substantieel te versterken,” zegt Quijal-Zamorano nog een keer. “Er is dringend actie nodig om de escalerende gevolgen van de opwarming van de aarde en extreme hittegolven aan te pakken.”
