Het is een doorbraak in de bananenteelt.
Lekker, gezond en makkelijk: de banaan is het allemaal. Geen wonder dat het ‘s werelds favoriete vrucht is. Helaas is het al een tijdje slecht gesteld met de banaan. Het fruit wordt onder andere bedreigd door klimaatverandering, plagen en verwoestende ziektes. Toch lijkt er hoop in zicht. Onderzoekers van de Wageningen University & Research hebben namelijk een bananenplant ontwikkeld die bestand is tegen de schadelijke ziektes die de banaan teisteren.
…de banaan de voornaamste voedselbron is voor meer dan 400 miljoen mensen in de tropen? Banaan is daarnaast het op drie na meest geconsumeerde voedingsgewas, het meest geconsumeerde niet-graangewas en het meest geconsumeerde fruit ter wereld.
De wereldwijde bananenproductie wordt sterk bedreigd door een akelige bananenziekte die wordt veroorzaakt door de schimmel fusarium TR4. Deze schimmel belemmert de plant in het opnemen van water en voedingsstoffen, wat uiteindelijk leidt tot de dood van de plant. Een andere boosdoener is de bladziekte Black Sigatoka. Deze tast bananenplanten ernstig aan en kan de bananenoogst zelfs tot de helft reduceren.
Bananenziektes
In de afgelopen jaren hebben TR4 en Black Sigatoka tot enorme verliezen geleid, met kosten die oplopen tot honderden miljoenen dollars. Beide ziektes zijn al jarenlang een bedreiging voor de bananenindustrie, vooral voor de populaire Cavendish-banaan die wereldwijd wordt geëxporteerd. Tot nu toe was er geen resistente bananensoort beschikbaar, wat de druk op boeren en de bananensector aanzienlijk heeft vergroot. Het isoleren en beschermen van gezonde plantages was de enige manier om het probleem aan te pakken.
Bestand tegen ziektes
Maar nu komen Wageningse onderzoekers met goed nieuws. Zo hebben ze een bananenplant ontwikkeld die resistent is tegen zowel TR4 als Black Sigatoka. De nieuwe hybride is Yelloway One genoemd. Hoogleraar Fytopathologie Gert Kema van Wageningen University & Research beschouwt de ontwikkeling van Yelloway One als een belangrijke doorbraak in de bananenteelt. “We wisten wel dat we met conventionele veredeling planten kunnen ontwikkelen die resistent zijn tegen deze ziektes,” vertelt hij. “Nu hebben we het laten zien, en bovenal dat we het veel sneller kunnen dan anderen door gebruik te maken van de laatste genetische tools. Dit is van groot belang voor de toekomst van de bananenteelt.”
Yelloway One
Yelloway One biedt dus een oplossing voor wereldwijde ziektes. Hoe de onderzoekers dit voor elkaar kregen? De betrokken experts maakten gebruik van een combinatie van traditionele kruisingstechnieken en moderne DNA-analysetechnologie om het proces van het ontwikkelen van resistente bananen te versnellen. Hierdoor kunnen ze sneller en efficiënter nieuwe variëteiten selecteren op basis van gewenste eigenschappen, zoals weerstand tegen ziektes. De doorbraak werd bereikt dankzij een samenwerking tussen Chiquita, KeyGene en MusaRadix en Wageningen University & Research. Dat bananenproducent Chiquita een van de partners is, betekent volgens Kema niet dat andere bananentelers geen toegang krijgen tot dit soort nieuwe variëteiten. “We werken samen met meerdere organisaties zodat de technologie ook voor andere programma’s beschikbaar is,” legt hij uit. “We gebruiken de technologie bovendien om rassen te maken en te verbeteren voor lokale markten.”
Filipijnen en Indonesië
Yelloway One is een prototype dat momenteel nog in een kas in Nederland staat. Binnenkort worden de planten verzonden naar gebieden in de Filipijnen en Indonesië, waar TR4 en Black Sigatoka veel schade veroorzaken. In die gebieden zullen veldproeven moeten aantonen hoe goed Yelloway One presteert in een natuurlijke omgeving. Deze tests zijn cruciaal om te beoordelen of Yelloway One een haalbare oplossing biedt voor boeren in zwaar getroffen gebieden.
Resistente bananenvariëteiten
Yelloway One is slechts de eerste stap in een breder initiatief. Zo is het plan om een constante stroom van resistente bananenvariëteiten te ontwikkelen die genetisch divers zijn. Bijna alle bananen die namelijk momenteel in de supermarkt liggen, zijn Cavendish-bananen, die allemaal afstammen van één oorspronkelijke plant. Omdat ze klonen zijn, hebben ze allemaal hetzelfde genotype. En dat is natuurlijk vragen om problemen. Als er geen diversiteit is in een grote commerciële teelt, wordt het een makkelijke prooi voor ziekteverwekkers. Daarom willen onderzoekers genetisch diversere bananen ontwikkelen. Dit zal niet alleen de veerkracht van de teelt verbeteren, maar ook de duurzaamheid van de sector bevorderen. Door meer variatie in de teelt aan te brengen, kunnen boeren beter reageren op klimaatverandering en nieuwe ziektes.
De ontwikkeling van Yelloway One komt op een zeer belangrijk moment voor de wereldwijde bananenteelt. “Deze ontwikkeling betekent veel voor miljoenen kleine boeren in Afrika, Azië en Latijns-Amerika,” zegt Kema. “Door resistente en genetisch diverse variëteiten te introduceren, kunnen we bijdragen aan een duurzamere bananenteelt en de impact van ziektes verminderen.” Kema verwacht dat er in de komende jaren meer resistente en innovatieve bananenvariëteiten zullen worden ontwikkeld, waardoor de bananensector minder kwetsbaar wordt voor de dreigingen van ziektes en milieuveranderingen. Dit biedt de hoop dat we ook in de toekomst van deze lekkere vrucht kunnen blijven genieten.
