Het klinkt niet heel fris als onderzoeksthema, maar de versteende poep van lang geleden uitgestorven roofdieren heeft wel een heleboel boeiends te vertellen. Zo blijkt dat de ingewanden van prehistorische monsters zwaar geïnfecteerd waren met wormen. Hun uitwerpselen zaten zelfs vol eitjes.
Parasieten komen veel voor en zijn een belangrijk onderdeel van ecosystemen. Tegelijkertijd zijn ze moeilijk te bestuderen, omdat ze nauwelijks terug te vinden zijn in fossielen. Ze leven namelijk in de weke delen van hun gastheer. Maar gelukkig zijn er toch hier en daar coprolieten, zoals gefossiliseerde drollen officieel heten, gevonden. Een daarvan is de 7 centimeter lange, cilindrische keutel uit het Late Trias, die in de Thaise Huai Hin Lat-formatie is aangetroffen. De coproliet is meer dan 200 miljoen jaar oud en waarschijnlijk afkomstig van een phytosaurus, een krokodilachtige, blijkt uit de grootte, vorm en analyse van de inhoud.
Zes raadselachtige structuren
Onderzoekers ontdekten in de poep zes kleine, ronde, organische structuren van tussen de 50 en 150 micrometer lang. Een daarvan had een dikke schaal en bleek een parasitische nematode worm. De anderen lijken ook wormeitjes te zijn of protozoale cysten van onbekende komaf. Het is niet eerder voorgekomen dat dergelijke parasieten gevonden zijn bij roofdieren uit die periode.
De Thaise paleozoöntoloog Thanit Nonsrirach en zijn teamleden gingen zeer zorgvuldig te werk. “We hebben flinterdunne reepjes van de coproliet afgesneden in de lengte en in de breedte. Daarna hebben we de plakjes onder een dekglaasje geplaatst, waarna we een optimale dikte van 30 tot 50 micrometer (0,03 mm tot 0,05 mm) bereikten met behulp van een speciale pers. Op deze manier hebben we alle microscopische structuren en fossiele overblijfselen gefotografeerd met een lichtmicroscoop”, legt Nonsrirach uit aan Scientias.nl.
De anatomie van een parasietenei
Zelfs na 200 miljoen jaar zit er dus nog veel interessante informatie verborgen in prehistorische poep. “Deze wormeitjes hebben allemaal verschillende vormen, er zijn ovale en ronde soorten. Ook door de opbouw van de schil te bestuderen, kun je de soorten uit elkaar houden. We kwamen tijdens ons onderzoek zelfs een gespleten nematode-ei tegen. Het gaf ons een kijkje in de embryonale anatomie binnenin zijn dikke schaal. Zo konden we de parasiet relatief makkelijk identificeren”, zegt Nonsrirach.
Brede smaak
Ook bij moderne alligators krioelen er soortgelijke parasieten in hun spijsverteringskanaal. “Ook tegenwoordig leven er nog nematode parasieten in grote roofdieren zoals alligators, en zien we die terug in hun uitwerpselen. De diversiteit van de parasieten hangt af van wat voor prooidieren er te vinden zijn. We waren enorm verrast door de vele verschillende soorten parasietenfossielen in een en dezelfde coproliet. De reden dat het prehistorische roofdier meerdere keren is geïnfecteerd, is waarschijnlijk dat hij nogal een brede smaak had. Hij zal zich onder andere tegoed hebben gedaan aan geïnfecteerde vissen, amfibieën en andere reptielen, en op deze manier zonder het te weten een keur aan parasietensoorten naar binnen hebben gewerkt”, vertelt Nonsrirach.
Parasitaire zoektocht naar perfecte gastheer
De onderzoeker legt uit hoe een parasiet te werk gaat. “Het kan bijna niet anders dan dat de nematode parasieten het lichaam van het roofdier zijn binnengegaan via de prooien die ze hebben verslonden. De archaïsche krokodilachtige at zo ongeveer alles wat los en vast zat qua dierlijk leven, en ondertussen koloniseerden veel verschillende soorten wormen zijn ingewanden. Het is belangrijk om te bedenken dat we niet met zekerheid kunnen zeggen of de geïnfecteerde prooidieren gezond waren of niet, ook al vinden we de wormeneitjes in de coprolieten van het roofdier. Parasieten kunnen soms hun gastheer gebruiken om over te springen naar een volgend slachtoffer, zonder hem veel kwaad te doen. Op deze manier vervolgen ze hun zoektocht naar een gastheer die perfect bij hen past.”
Oeroude ecosystemen
Er valt dus nog genoeg te onderzoeken. “Het is fascinerend hoe goed de weke delen van oeroude organismen behouden blijven in de coprolieten. Hierdoor leren we veel nieuwe dingen over hun biologische achtergrond. We gaan ongetwijfeld nog meer indrukwekkende zaken ontdekken als we nieuwe fossielen gaan bestuderen”, klinkt het enthousiast. “Coprolieten zijn belangrijke paleontologische schatten waarin vele onontdekte fossielen op ons liggen te wachten. Ze vergroten onze kennis over oeroude ecosystemen en hun voedselketens”, besluit Nonsrirach.
Coprolieten zijn gefossiliseerde uitwerpselen van soms wel 500 miljoen jaar oud. Ze zijn er in alle soorten en maten, van minuscule wormenhoopjes tot grote dinosaurus-, krokodillen- of zoogdierenkeutels. Uit de analyse van een coproliet kan een paleozoöloog veel opmaken over de voeding en de gezondheid van de maker. Uit een menselijke coproliet is zelfs naar voren gekomen dat de maker kannibaal was.
