Voor het eerst in de geschiedenis is een varkenslever succesvol getransplanteerd naar een levende mens. Chinese wetenschappers melden dat er na 38 dagen ernstige complicaties optraden, die eerst nog konden worden verholpen. Uiteindelijk overleed de patiënt 171 dagen na de transplantatie aan interne bloedingen.
De operatie, die werd uitgevoerd door een team van de Anhui Medical University, luidt een nieuw tijdperk in. Het is de bedoeling dat organen van genetisch gemodificeerde dieren in de toekomst veel vaker zieke menselijke organen gaan vervangen. Het nieuwe lichaamsdeel kan tijdelijk worden ingebracht, maar ook permanent.
Doorbraak
De proefpersoon was een 71-jarige man met ernstige levercirrose en leverkanker door hepatitis B. Hij kwam niet in aanmerking voor een menselijke levertransplantatie. In een poging zijn leven te redden, besloten chirurgen een hulplever van een genetisch aangepast varken te implanteren. Bij het varken, een zogeheten ‘Diannan miniature pig‘ met kenmerkende kleine oren, waren tien genetische aanpassingen doorgevoerd. Het team had bepaalde varkensgenen die afweerreacties veroorzaken verwijderd en een aantal menselijke genen toegevoegd om de kans op stollingsproblemen en afstoting te verkleinen.
En deze werkwijze pakte verbazingwekkend goed uit: de ingreep was een succes, zeker in het begin. Tijdens de eerste vijf weken deed de varkenslever precies wat hij moest doen. Het orgaan produceerde gal en levereiwitten en er was geen sprake van acute afstoting. Maar na 38 dagen trad er een ernstige complicatie op: kleine bloedvaten in de donorlever raakten beschadigd door xenotransplantatie-gerelateerde trombotische microangiopathie (xTMA). Door een intensieve behandeling met onder ander het medicijn eculizumab kon dat nog worden verholpen. Helaas kreeg de patiënt enkele maanden later weer last van interne bloedingen en overleed hij 171 dagen na de transplantatie.
Cruciale stap
Toch spreekt hoofdonderzoeker Beicheng Sun van een groot succes en laat het resultaat volgens hem zien dat de techniek erg veel potentie heeft. “Deze casus bewijst dat een genetisch gemodificeerde varkenslever gedurende langere tijd in een mens kan functioneren. Het is een cruciale stap vooruit. De belofte is groot, maar er zijn nog veel uitdagingen te overwinnen, vooral op het gebied van stollingsproblemen en immuunreacties.”
Wereldwijd sterven er jaarlijks duizenden patiënten terwijl ze wachten op een donororgaan. Alleen al in China krijgen elk jaar honderdduizenden mensen leverfalen, terwijl er slechts zo’n 6000 transplantaties worden uitgevoerd. In Nederland overlijden volgens de Nederlandse Transplantatie Stichting elk jaar ongeveer 30 tot 40 patiënten terwijl ze wachten op een nieuwe lever. Er staan in totaal zo’n 150 mensen op de wachtlijst voor een levertransplantatie en er zijn afgelopen jaar zo’n 125 levertransplantaties uitgevoerd in ons land. Xenotransplantatie, het overbrengen van dierlijke organen naar mensen, kan dat tekort mogelijk oplossen.
Mijlpaal in de levergeneeskunde
Volgens professor Heiner Wedemeyer van het Universitair Medisch Centrum Hannover is deze studie een grote doorbraak in de levergeneeskunde. “Dit rapport is een mijlpaal in de hepatologie. Het laat zien dat een genetisch gemodificeerde varkenslever zich kan innestelen en belangrijke leverfuncties kan uitvoeren bij een mens. Tegelijkertijd wijst het op de biologische en ethische uitdagingen die nog moeten worden overwonnen voordat deze aanpak breder kan worden toegepast. Een nieuw tijdperk in de transplantatiehepatologie is begonnen.”
De medische doorbraak roept ook nieuwe vragen op over veiligheid, ethiek en dierenwelzijn. Maar wetenschappers over de hele wereld putten hoop uit de techniek, in eerste instantie vooral als tussenoplossing voor patiënten die wachten op een donororgaan. Hoewel de Chinese patiënt het uiteindelijk niet overleefde, beschouwen artsen deze operatie als een wetenschappelijk succesverhaal: een bewijs dat de toekomst van orgaantransplantatie niet langer alleen bij menselijke donoren ligt.
