Niet alleen kreeg hij een hevige vulkaanuitbarsting voor de kiezen; hij leed mogelijk ook aan tuberculose.
Twee millennia geleden gebeurde er in het hedendaagse Italië iets ongenadigs. De wereldberoemde Romeinse stad Pompeii en het nabijgelegen Herculaneum werden door een explosieve uitbarsting van de Vesuvius weggevaagd en onder een dikke aswolk bedolven. De eruptie maakte vele slachtoffers. Maar dankzij de perfecte staat waarin vele van deze onfortuinlijke doden bewaard zijn gebleven, leren we steeds meer over de inwoners van Pompeii en krijgen we nu, dankzij een nieuwe studie, zelfs inzage in hun persoonlijk gezondheidsdossier.
In het jaar 79 barstte de Vesuvius uit. De nabij de vulkaan gelegen steden Pompeii en Herculaneum werden bedolven onder een dikke laag as en lava. Duizenden mensen kwamen om en werden – misschien nog voor ze goed en wel beseften wat er gaande was – met een dikke laag as en lava bedekt. De tragische gebeurtenis spreekt tot op de dag van vandaag enorm tot de verbeelding. Niet in de laatste plaats omdat de dikke laag as en lava ervoor gezorgd heeft dat alles eronder vrijwel perfect bewaard is gebleven. Tijdens opgravingen blootgelegde gebouwen en taferelen wekken de indruk dat de tijd hier heeft stilgestaan. En dat is in zekere zin ook zo; alles is er nog zoals het er op die ene, fatale dag in het jaar 79 was. Onderzoekers hebben zich al vaak verbaasd over goed bewaard gebleven menselijke resten, fresco’s en voedsel dat niet zelden nog gewoon op tafel stond. In beide steden worden tot op de dag van vandaag dan ook veel interessante vondsten gedaan die ons een uniek inkijkje geven in hoe de Romeinen in die tijd woonden, werkten en leefden. Het is het unieke verhaal van een nietsontziende eruptie die duizenden levens verwoestte, maar er tegelijkertijd voor zorgde dat mensen en hun leefomgeving vereeuwigd werden.
Onderzoekers zijn er in een nieuwe studie in geslaagd voor het eerst het genoom van een inwoner van Pompeii te sequencen. De persoon stierf in Pompeii na de uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79 na Christus. Het is een grote mijlpaal. Want voorheen waren alleen korte stukken mitochondriaal DNA van Pompeiiiaanse menselijke en dierlijke resten gesequencet.
Twee personen
In de studie werden de overblijfselen van twee personen bestudeerd die in het zogenoemde ‘House of the Craftsman’ Pompeii zijn gevonden. Vervolgens slaagden de onderzoekers erin hun DNA te extraheren. Het team vermoedt dat het ene opgegraven lichaam toebehoorde aan een man die tussen de 35 en 40 jaar oud was toen hij overleed. Het andere stoffelijke overschot behoorde waarschijnlijk toe aan een vrouw die de 50 al was gepasseerd. Hoewel de onderzoekers in staat waren om oud DNA van beide personen te extraheren, slaagden ze er alleen in om het volledige genoom van de man te sequencen.
Tubercolose
Met het gesequenste genoom bij de hand, wisten de onderzoekers interessante informatie over de gezondheid van deze inwoner van Pompeii te ontraadselen. Zo onthullen aanvullende analyses van het skelet en het DNA dat deze man dubbele pech heeft gehad. Niet alleen werd hij slachtoffer van een hevige vulkaanuitbarsting, hij leed mogelijk ook aan tuberculose. De onderzoekers stuitten namelijk op sporen die wijzen op besmetting met Mycobacterium; de groep bacteriën waartoe de tuberculose-veroorzakende bacterie Mycobacterium tuberculosis behoort. Dit suggereert dat deze onfortuinlijke man vóór zijn dood deze slopende infectieziekte onder de leden had.
Vergelijken
Dat het volledig genoom van deze inwoner van Pompeii nu in kaart is gebracht, is heel interessant. Want nu kunnen wetenschappers zijn genoom met die van anderen vergelijken. En dat is precies wat het team heeft gedaan. Zo legden ze het genoom naast die van 1030 oude en 471 moderne westerse Euraziatische mensen en gingen op zoek naar overeenkomsten en verschillen.
Overeenkomsten en verschillen
De onderzoekers ontdekten dat het genoom van de inwoner van Pompeii – niet heel verrassend – sterk lijkt op die van andere personen die in Italië woonden tijdens de Romeinse keizerlijke periode. Ook vertoont het genoom veel overeenkomsten met die van hedendaagse Italianen afkomstig uit Midden-Italië. De onderzoekers troffen echter ook groepen genen aan die worden aangetroffen bij mensen afkomstig van het eiland Sardinië, maar niet bij andere personen die in Italië woonden tijdens het Romeinse keizerlijke tijdperk. Dit suggereert dat er in deze periode op het Apennijns Schiereiland een hoge mate van genetische diversiteit moet zijn geweest.
Pyroclastische materiaal
Al met al krijgen we dankzij het genoom van de inwoner van Pompeii een interessant inkijkje in zijn afkomst en gezondheidsdossier. En dat dankzij de dikke laag as en lava die ervoor zorgden dat alles eronder vrijwel perfect bewaard is gebleven. De onderzoekers vermoeden namelijk dat zonder het pyroclastische materiaal dat vrijkwam tijdens de uitbarsting van de Vesuvius het met succes herstellen van oud DNA bijzonder lastig zou zijn geweest. Deze gloedwolk bestaande uit golven van vaste of half vloeibare lava, gas, rotsen en as, hebben waarschijnlijk bescherming geboden tegen tegen DNA-afbrekende omgevingsfactoren, zoals zuurstof in de lucht.
De bevindingen tonen dan ook aan dat het mogelijk is om oud DNA van menselijke overblijfselen uit Pompeii te extraheren en analyseren. En dat verschaft nieuw inzicht in de genetische geschiedenis en het leven van deze mensen die slachtoffer werden van misschien wel de bekendste vulkaanuitbarsting ooit.
