Nog voor de dinosaurussen andere dieren de stuipen op het lijf joegen was er Anteosaurus.
In de geschiedenis van de aarde hebben heel wat angstaanjagende dieren de revue gepasseerd. Denk aan moordzuchtige dinosaurussen, enge zeemonsters of gigantische slangen. Maar zelf vóór de tijd van de dino’s maakten roofzuchtige wezens de aarde onveilig. Want onderzoekers zijn op een prehistorisch monster gestuit waar je liever een blokje om voor zou zijn gegaan.
Anteosaurus
Het gaat om de zogenaamde Anteosaurus; een vleesetend reptielachtig dier dat zo’n 265 tot 260 miljoen jaar geleden over het Afrikaanse continent zwierf. Dit monster beschikte over enorme botten, verpletterende tanden, een gigantische schedel en een krachtige kaak. Het lijdt dan ook geen twijfel dat Anteosaurus menigeen de stuipen op het lijf joeg.
Ondanks zijn naam en angstaanjagende uiterlijk, was Anteosaurus geen dinosaurus, maar behoort hij eerder tot de Dinocephalia; een onderorde van de Therapsida die ongeveer veertig soorten van uitgestorven ‘zoogdierreptielen’ uit de periode van het Perm omvatten. Net als de dinosauriërs zwierven en domineerden Dinocephalia in vervlogen tijden over de aarde. Ze ontstonden, floreerden en verdwenen echter ongeveer 30 miljoen jaar voordat de eerste dinosaurus het levenslicht zag.
De versteende botten van de hierboven genoemde Dinocephalia zijn op veel plaatsen in de wereld te vinden. En dat is ook niet zo verwonderlijk. Ze onderscheiden zich door hun immense formaat en zware gewicht. De botten van de Anteosaurus vormen hier geen uitzondering op. De schedel van dit roofzuchtige monster was versierd met grote bulten en knobbels boven de ogen. Tevens had Anteosaurus een grote lange kuif bovenop de snuit die, naast de vergrote hoektanden, het gezicht deed lijken op die van een woest beest.
Traag
Vanwege deze zware botten werd door wetenschappers verondersteld dat Anteosaurus – die ongeveer zo groot was als een volwassen nijlpaard of neushoorn met een dikke krokodillenstaart – een nogal traag, langzaam bewegend dier moet zijn geweest. Men dacht dat het een aaseter was, die op zijn best alleen in staat was om een prooi in een hinderlaag te lokken. “Sommige wetenschappers suggereerden zelfs dat Anteosaurus zo zwaar was, dat hij alleen in het water had kunnen leven,” zegt onderzoeker Julien Benoit. Maar een nieuw onderzoek bewijst nu het tegendeel.
Reconstructie
De onderzoekers besloten de schedel van Anteosaurus zorgvuldig digitaal te reconstrueren met behulp van röntgenbeelden en 3D-simulaties. Op die manier analyseerde het team de interne structuren van de schedel. “Behendige dieren zoals cheeta’s maar ook de beruchte Velociraptor hebben een zeer gespecialiseerde zenuwstelsel en fijn afgestemde sensorische organen, die hen in staat stellen om effectief op prooien te jagen,” zegt Benoit. “We wilden weten of Anteosaurus soortgelijke aanpassingen had.”
Het onderzoek leidt tot enkele interessante ontdekkingen. Zo stuit het team bijvoorbeeld op specifieke kenmerken in de hersenen en balansorganen die erop wijzen dat Anteosaurus alles behalve een loom, suf beest moet zijn geweest. “Terwijl we de meest complete reconstructie van een Anteosaurus-schedel tot nu toe vervaardigden, ontdekten we dat het zenuwstelsel van Anteosaurus geoptimaliseerd en gespecialiseerd was om effectief en snel te jagen,” vertelt onderzoeker Ashley Kruger. “Dit in tegenstelling tot wat tot nu toe werd gedacht.”
Doeltreffend jagen
De onderzoekers ontdekten dat het evenwichtsorgaan in het binnenoor van Anteosaurus relatief groter was dan dat van zijn naaste verwanten en andere roofdieren die gelijktijdig leefden. Dit betekent dat het reptielachtige dier zich veel sneller kon voortbewegen dan zijn prooien en concurrenten. Daarnaast merkten de onderzoekers op dat het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor het coördineren van de bewegingen van de ogen met het hoofd, uitzonderlijk groot was. Dit zou een cruciale eigenschap kunnen zijn geweest om een prooi doeltreffend op de hielen te zitten.
Het betekent dat Anteosaurus waarschijnlijk prima in staat was om prooien op te sporen, op ze te jagen en op brute wijze te doden. “Ook al leefde Anteosaurus 200 miljoen jaar vóór de beroemde Tyrannosaurus rex, Anteosaurus was beslist geen ‘primitief’ wezen,” zegt Benoit. “Het dier was echt een machtige prehistorische moordmachine.”