De kaketoe is daarmee samen met de chimpansee het enige dier dat van tevoren herkent wanneer een bepaalde taak meer dan één stuk gereedschap vereist.
De Goffins kaketoe is een kleine, witte papegaai die op de Indonesische Tanimbar-eilanden voorkomt. Het is bekend dat deze slimme vogel gereedschappen vervaardigt en gebruikt. Een recente studie toonde zelfs aan dat ze tot wel drie verschillende inzetten om zaden uit een vrucht te pielen. Tot nu toe was het echter onduidelijk of de kaketoes deze gereedschappen als een ‘set’ beschouwen. Begrijpen ze dat ze ze allemaal nodig hebben, of is er, naarmate de taak evolueert, simpelweg behoefte aan een nieuw gereedschap? Onderzoekers zochten het uit.
Chimpansee
Om die vraag te beantwoorden, ontwierp het team een interessant experiment. De onderzoekers lieten zich inspireren door de naar termieten vissende chimpansees uit Noord-Congo; het enige andere bekende dier dat bewust meerdere gereedschappen meebrengt. Om bij de termieten te kunnen, gebruiken de chimpansees eerst een stompe stok waarmee ze gaten in de termietenheuvels slaan. Vervolgens steken ze een lange, flexibele stengel in de gaten om zo de termieten naar boven te hengelen. In de huidige studie gaf het team de kaketoes de opdracht om op soortgelijke wijze naar cashewnoten te vissen.
Het experiment
De kaketoes kregen een doorzichtige doos voor zich, met daarin een cashewnoot, verstopt achter een transparant, dun crêpepapier. Om bij de cashewnoot te komen, moesten de kaketoes door het papier heen prikken en vervolgens de cashewnoot eruit ‘hengelen’. Ze waren voorzien van een korte, puntige stok waarmee ze gaten konden maken en een verticaal, gehalveerd plastic rietje, dat dienst deed als hengel.
Uit het experiment blijkt dat de kaketoes begrepen dat ze voor deze taak meerdere gereedschappen nodig hadden. Zeven van de tien geteste kaketoes slaagden er namelijk in bij de cashewnoot te komen. Twee kaketoes voltooide de taak zelfs al binnen 35 seconden bij hun eerste poging!
Eén of meer?
De volgende stap was om te onderzoeken of de kaketoes ook correct konden inschatten wanneer ze één en wanneer ze beide gereedschappen nodig hadden. De kaketoes kregen nu twee verschillende dozen voor zich, één met het crêpepapier en één zonder. De kaketoes kregen dezelfde gereedschappen, maar hadden alleen voor de doos met het crêpepapier de puntige stok nodig. “De kaketoes moesten handelen naar het probleem,” legt onderzoeker Antonio Osuna-Mascaró uit. “Soms was de gehele gereedschapsset nodig en soms was slechts één gereedschap genoeg.” Ook ditmaal lieten de kaketoes zich niet van de wijs brengen. Alle vogels slaagden binnen zeer korte tijd voor de test. Het betekent dat ze herkenden wanneer een enkel gereedschap voldoende was of dat ze toch beide gereedschappen moesten gebruiken.
Vervoeren
Wanneer het laatste het geval was, wisten ze die ook nog eens tegelijkertijd mee te zeulen. In het laatste experiment moesten de kaketoes namelijk op een andere plek het gereedschap kiezen en dan een ladder beklimmen of een stukje vliegen voordat ze bij de doos arriveerden. Wederom waren soms beide gereedschappen nodig en in andere gevallen slechts één.
Ook uit dit experiment bleek dat de kaketoes van tevoren goed begrepen wanneer ze de hele set mee moesten nemen en wanneer niet. En om geen tijd te verspillen, namen sommige vogels, wanneer ze wisten dat ze allebei de gereedschappen nodig hadden, alles gewoon in één keer mee. Dit deden ze door de korte stok in de groef van het gehalveerde rietje te leggen. Hierdoor hoefden de vogels maar één ritje te maken (bekijk de video hier). “We wisten echt niet of de kaketoes twee objecten samen zouden vervoeren,” zegt onderzoeker Alice Auersperg. “Normaal gesproken nemen ze zelden meer dan één voorwerp mee in hun bek.”
Gereedschapsset
Het betekent dat kaketoes toegevoegd kunnen worden aan het zeer korte lijstje van dieren die voor de echt lastige klussen bewust meerdere gereedschappen meebrengen. “Dankzij dit experiment kunnen we zeggen dat de Goffins kaketoe, net als chimpansees, niet alleen gereedschappen gebruiken, maar dat ze ook begrijpen wanneer ze meerdere gereedschappen nodig hebben,” aldus Osuna-Mascaró. “Het is verbluffend.”
Volgens de onderzoekers valt er nog veel meer te leren over het gereedschapsgebruik van kaketoes. “We hebben geleerd hoe behendig kaketoes zijn wanneer ze gereedschappen hanteren, maar er valt nog genoeg te ontdekken,” zegt Osuna-Mascaró. “Zo willen we nu hun besluitvorming bestuderen, naast hun metacognitie – de kennis over de eigen kennis.”
