Kunstlicht zorgt ervoor dat de dag van vogels soms wel 50 minuten langer duurt. Tot die conclusie komen onderzoekers nadat ze 180 miljoen liedjes van vogels hebben geanalyseerd.
Ooit gingen mensen slapen als het donker werd en stonden ze weer op als de zon opkwam. Maar dankzij kunstlicht kunnen we ook voor zonsopkomst en na zonsondergang gewoon doorgaan met datgene wat ons bezighoudt. En daarin zijn we niet alleen, zo blijkt uit nieuw onderzoek, want ook de dagen van vogels die in lichtvervuilde gebieden leven, zijn langer geworden.
BirdWeather
Dat is te lezen in het blad Science. De onderzoekers baseren hun conclusies op data van BirdWeather. BirdWeather maakt opnameapparatuur die mensen in hun tuin kunnen ophangen om vogelgeluiden op te nemen. Die vogelgeluiden worden vervolgens in een database verzameld, waarna met behulp van kunstmatige intelligentie wordt vastgesteld welke vogels de geluiden hebben gemaakt. En zo weten mensen die de apparatuur in hun tuin hebben hangen dus precies welke vogels er in hun tuin huizen.
Het onderzoek
Voor het onderzoek downloadden de onderzoekers 181 miljoen vogelliedjes die tussen maart 2023 en maart 2024 door apparatuur van BirdWeather waren opgenomen. Vervolgens berekenden ze voor elke locatie wanneer een soort rond zonsopgang voor het eerst en rond zonsondergang voor het laatst van zich liet horen. Het resulteerde in 2,6 miljoen ‘eerste’ kreten van 583 verschillende soorten, opgevangen op 7824 verschillende locaties. En 1,8 miljoen ‘laatste’ kreten van 493 verschillende soorten op 7658 verschillende locaties. Vervolgens gingen de onderzoekers nog een stap verder en stelden ze met behulp van satellietdata voor elke locatie de mate van lichtvervuiling vast in de periode waarin de vogelgeluiden waren opgenomen.
Resultaten
Het onderzoek onthult dat lichtvervuiling zeker van invloed is op vogels. Zo bleken vogels in de meest lichtvervuilde gebieden gemiddeld 50 minuten langer actief te zijn. “We waren geschokt door onze bevindingen,” vertelt onderzoeker Brent Pease. “Onder de meest lichtvervuilde nachthemels duurt de dag van een vogel bijna een uur langer.” Heel concreet bleek de lengte van de dag van vogels toe te nemen naarmate ook de lichtvervuiling toenam. En in de meest lichtvervuilde gebieden bleken soorten – in vergelijking met soorten in de minst lichtvervuilde gebieden – gemiddeld 18 minuten eerder te beginnen met zingen en 32 minuten later te stoppen met zingen.
Grote ogen
Het zijn gemiddeldes: lang niet alle soorten reageren even sterk op kunstlicht, zo ontdekten de onderzoekers. En wat hen daarbij opviel, was dat soorten met relatief grote ogen met name tegen het einde van de dag een onevenredig sterke reactie op kunstlicht vertoonden. Met andere woorden: zij waren sterk geneigd hun dag onder invloed van lichtvervuiling wat te rekken. “Ze waren gevoeliger voor licht in de nacht dan soorten met kleine ogen,” aldus Pease. Het wijst erop dat deze soorten – die vaak in donkere leefgebieden, zoals dichte bossen, leven – bijzonder goed in staat zijn om lichtvervuiling waar te nemen. Een andere mogelijkheid is dat deze soorten vaker aan lichtvervuiling worden blootgesteld, omdat ze actiever zijn onder schemerige omstandigheden.
Open nesten
Naast grootogige soorten blijken ook soorten met open nesten gevoeliger te zijn voor lichtvervuiling. Waarschijnlijk omdat hun nest weinig beschutting biedt tegen kunstlicht. Zo beginnen vogels die een open nest maken in gebieden met veel kunstlicht, in vergelijking met vogels die een open nest maken in gebieden met weinig kunstlicht ’s ochtends gemiddeld 22 minuten eerder te zingen. Ook stoppen ze ’s avonds gemiddeld 35 minuten later met zingen. Bij vogels die in holen of dichte nesten broeden is dat verschil veel kleiner; in lichtvervuilde gebieden beginnen ze – in vergelijking met soortgenoten op minder lichtvervuilde plaatsen – ’s ochtends slechts een minuutje eerder met zingen. Wel gaan ze ’s avonds onder invloed van kunstlicht 19 minuten langer door. Dat in dichte nesten vertoevende vogels ’s ochtends minder door kunstlicht worden beïnvloed dan ’s avonds, is volgens de onderzoekers te verklaren doordat de vogels echt in hun hol of dichte nest moeten zitten om tegen (kunst)licht beschermd te zijn.
Trekvogels
Ook trekvogels bleken gevoeliger voor kunstlicht. Een vergelijking van de meest lichtvervuilde en minst lichtvervuilde gebieden onthult dat trekvogels in de meest lichtvervuilde gebieden ’s ochtends gemiddeld 27 minuten eerder beginnen met zingen en ’s avonds 51 minuten later stoppen. Dat trekvogels zo gevoelig zijn voor kunstlicht heeft mogelijk te maken met het feit dat ze – ondanks dat ze overdag actief zijn – vaak ’s nachts migreren en dus veel met kunstlicht in aanraking komen. Ook het feit dat trekkende vogels zich gedurende hun (lange) reizen voortdurend moeten aanpassen aan veranderende daglengtes kan ze gevoeliger maken voor lichtvervuiling, zo schrijven de onderzoekers.
In de war
Dat vogels in reactie op kunstlicht eerder actief worden en later gaan slapen, komt waarschijnlijk doordat kunstlicht hun interne biologische klok verstoort. De vogels verwarren het kunstlicht met daglicht en daardoor beginnen hun ochtenden eerder en duren hun avonden langer. En die verwarring lijkt dus nog eens vergroot te kunnen worden door bepaalde fysiologische kenmerken – zoals grote ogen – of bepaalde gedragskenmerken – zoals het type nest dat een vogel bouwt en of een vogel rondtrekt of niet.
Maar nu de hamvraag: is dat erg? Ondervinden de vogels hinder van het feit dat ze langere dagen maken? Dat is onduidelijk. Aan de ene kant biedt een langere dag meer tijd om te eten, te paren en de jongen te verzorgen. Aan de andere kant gaat het wellicht ook ten koste van de nachtrust, wat weer nadelige gevolgen kan hebben voor hun gezondheid. Tenzij de vogels overdag natuurlijk wat meer rust pakken en zo hun langere dagen compenseren. Maar of dat gebeurt, is onduidelijk. Vervolgonderzoek zal dan ook moeten uitwijzen of kunstlicht voor vogels die daar gevoelig voor zijn, een vloek of een zegen is.
