De teen is zelfs langer dan zijn onderpootje! Wetenschappers hebben nog nooit zoiets gezien.
De Hukawng-vallei in Myanmar heeft al heel wat stukjes barnsteen – gefossiliseerd hars – voortgebracht. En in de stukjes barnsteen uit deze vallei zijn ook al heel wat uitgestorven diersoorten ontdekt. Maar de nieuwste vondst, in een stukje barnsteen dat nog geen 6 gram weegt, slaat alles. In het gefossiliseerde hars troffen onderzoekers namelijk een pootje aan met een uitzonderlijk lange teen.
Vogel
Aan wie dit pootje heeft toebehoord, was in eerste instantie onduidelijk. Sommigen dachten aan een hagedis, omdat die nogal lange tenen kan hebben. Maar onderzoeker Lida Xing zag het meteen. “Hoewel ik nog nooit een vogelklauw heb gezien die er zo uitziet, wist ik dat het een vogel was. De voet heeft namelijk vier tenen, terwijl hagedissen er vijf hebben.”
Tijdens het Mesozoïcum (de periode tussen 252 en 66 miljoen jaar geleden) stond deze vallei vol met bomen die hars produceerden. Dat hars stroomde soms uit de bast van de bomen, waardoor planten, maar ook kleine dieren – zoals spinnen, gekko’s en vogeltjes – in het kleverige spul vast konden komen te zitten. Eenmaal in de greep van het hars konden sommige organismen geen kant meer op en waren ze gedoemd om over een periode van miljoenen jaren tezamen met het hars te fossiliseren. Treurig voor de organismen, maar heel waardevol voor wetenschappers. Organismen blijven namelijk heel mooi bewaard in barnsteen. En eerder zijn in stukjes barnsteen uit de Hukawng-vallei onder meer al veren van dinosaurussen en de oudste bij ontdekt.
3D-reconstructie
Om het pootje uitgebreid te kunnen onderzoeken, werd het stukje barnsteen in een micro-CT scanner gelegd. Op basis van de scans maakten de onderzoekers vervolgens een 3D-reconstructie van het voetje. Het onderzoek wijst uit dat de derde teen van de vogel maar liefst 9,8 millimeter meet en zo’n 41% langer is dan de tweede teen en 20% langer dan de tarsometatarsus, een bot in het onderbeen van vogels.
Nog altijd verbijsterd over wat ze in handen hadden, besloten de onderzoekers het voetje te vergelijken met dat van 20 uitgestorven vogelsoorten uit dezelfde tijd en 62 nog levende vogelsoorten. Maar geen enkele vogelvoet bleek ook maar enigszins op die van het in barnsteen opgesloten vogeltje te lijken. “Het laat zien dat de diversiteit onder vogels veel groter was dan we dachten,” vertelt Xing. “Ze hebben middels evolutie veel meer verschillende kenmerken verkregen om zich aan hun omgeving aan te passen.”
Bomen
Afgaand op hun reconstructie denken de onderzoekers ook meer te kunnen zeggen over de omvang van het vogeltje – dat ze de naam Elektorornis chenguangi hebben gegeven. Zo was het vogeltje naar schatting kleiner dan een spreeuw. Daarnaast vermoeden de onderzoekers dat het vogeltje het grootste deel van zijn tijd in bomen doorbracht. “Lange tenen is iets wat je vaak ziet bij dieren die in bomen leven, omdat ze in staat moeten zijn om takken te grijpen en hun tenen eromheen te krullen,” legt onderzoeker Jingmai O’Connor uit. Nog eens benadrukkend dat zulke extreme teenlengtes als die van E. chenguangi ook onder dieren die in bomen leven, hun weerga niet kennen.
Aye-aye
Waarom het vogeltje zulke extreem lange tenen ontwikkelde, is onduidelijk, zo schrijven de onderzoekers in het blad Current Biology. Maar ze hebben er wel ideeën over. Ze laten zich daarbij inspireren door de aye-aye of het vingerdier: een lemuur met uitzonderlijk lange middelvingers. Het vingerdier gebruikt deze vingers om larven en andere insecten uit spleetjes en gaatjes in bomen te peuteren. Mogelijk deed E. chenguangi hetzelfde met zijn lange teen. “Dat is onze beste gok,” stelt O’Connor.
De onderzoekers zijn nog niet klaar met dit opmerkelijke vogeltje. Naast het pootje zit ook een deel van de vleugel van de vogel in het stukje barnsteen opgesloten. Meer onderzoek naar die vleugel en de veertjes stelt onderzoekers mogelijk in staat om in de toekomst vast te stellen welke kleuren E. chenguangi had.
