Toch is de race nog niet gelopen en kunnen we het tij nog keren. Al gaat dat wel een hele kluif worden.
’s Werelds meest toonaangevende organisaties op het gebied van klimaatwetenschap hebben hun krachten gebundeld en een uniek nieuw rapport uitgebracht met daarin de stand van zaken over ons klimaat. Hoewel de bevindingen niet geheel als een verrassing komen, herinnert het ons aan de kritieke toestand waarin onze planeet zich op dit moment bevindt. “Het is een oproep aan overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties om vastberadener en agressiever te handelden om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen,” aldus co-auteur Pep Canadell.
Rapport
Aan het rapport werkten onder meer de World Meteorological Organization (WMO), het VN-Milieuprogramma (UNEP) en het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) mee en bevat informatie over de toestand waarin ons klimaat op dit moment verkeert. “Het biedt een uniforme beoordeling over de conditie van de aarde onder de toenemende invloed van klimaatverandering,” leggen de auteurs uit. En een ding staat voor de onderzoekers buiten kijf: “het benadrukt de dringende behoefte voor concrete acties die de opwarming van de aarde en de ergste effecten van klimaatverandering stoppen.”
Warmste vijf jaar ooit
Eén van de conclusies uit het rapport is dat de mondiale temperatuur op dit moment ongekend hoog is. Sterker nog, het zouden weleens de warmste vijf jaar op rij ooit kunnen zijn. De wereldwijde temperatuur ligt op dit moment zo’n 1,1 graden Celsius hoger dan in pre-industriële tijden (1850-1900). En de gevolgen daarvan zijn duidelijk te zien. Denk bijvoorbeeld aan langdurige hittegolven, branden, tropische cyclonen, overstromingen en droogtes die verschillende delen van de wereld teisterden.
Afname zeeijs en ijsmassa
Een andere conclusie heeft betrekking op het smeltende ijs. Zo stellen de onderzoekers dat de hoeveelheid zeeijs op de Noordpool in de periode tussen 1979 en 2018 met ongeveer 12 procent per decennium is afgenomen. Het minste zee-ijs werd gemeten in de periode tussen 2015 en 2019. Bovendien blijkt de hoeveelheid ijs dat jaarlijks op de Antarctische ijskap wegkwijnt, tussen 1979 en 2019 is verzesvoudigd. Ten slotte verloren gletsjers nog nooit zoveel massa als in de afgelopen vijf jaar.
Zeespiegelstijging
Ook de zeespiegel stijgt sneller. Zo blijkt dat de snelheid van de zeespiegelstijging is toegenomen van 3,04 millimeter per jaar tussen 1997-2006 naar 4 millimeter per jaar in de periode tussen 2007-2016. Dit komt door warmere oceanen en het smelten van de ijskappen op Groenland en West-Antarctica. Tevens wordt de oceaan een stuk zuurder. Sinds het begin van het industriële tijdperk is de algehele zuurgraad met wel 26 procent gestegen.
Concentratie broeikasgassen
Bovendien benadrukt het rapport dat we op dit moment te maken hebben met alarmerende hoge concentraties broeikasgassen in de atmosfeer. De concentraties koolstofdioxide (CO2), methaan (CH4) en distikstofoxide (N2O) waren nog nooit zo hoog. In 2018 was de wereldwijde CO2-concentratie 407,8 ppm (deeltjes per miljoen), een slordige 2,2 ppm hoger dan in 2017. De laatste keer dat de wereldwijde concentratie CO2 door de 400 ppm grens brak, was zo’n 3 tot 5 miljoen jaar geleden. Destijds lag de oppervlaktetemperatuur zo’n 2-3 graden Celsius boven dat van vandaag en steeg de zeespiegel tussen de10 en 20 meter in vergelijking met de niveaus die we vandaag de dag kennen. Schattingen geven echter aan dat de concentratie CO2 dit jaar verder zal stijgen en zelfs boven de 410 ppm uit zal torenen tegen het einde van 2019.
Uitstoot
Hoewel overheden in het Parijse klimaatakkoord beloofden hun emissies terug te dringen, blijkt daar tot op heden nog niet veel van terecht te komen. Zo nam de uitstoot van kooldioxide juist toe met 2 procent en bereikte in 2018 een recordhoogte van wel 37 miljard ton CO2. De huidige trends suggereren dat de uitstoot in 2019 minstens even hoog zullen zijn als in 2018. Ondanks de groei van hernieuwbare brandstoffen in de afgelopen tien jaar, wordt het wereldwijde energiesysteem nog steeds gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het rapport stelt dat met de huidige wereldwijde toezeggingen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, we nog steeds afstevenen op een temperatuurstijging van tussen de 2,9 en 3,4 graden Celsius tegen het einde van de eeuw. “Als de aarde opwarmt met 3,4 graden Celsius, zou dit het grootste deel van de wereld onbewoonbaar maken,” zegt wetenschapper Liz Hanna. “Extreme hittegolven die nog heter zijn dan nu zullen maanden kunnen aanhouden. En de meeste mensen zullen die hitte niet overleven.” Om de opwarming te beperken tot de afgesproken 2 graden Celsius, moeten landen hun emissies met zeker het drievoudige terugschroeven. Willen we de opwarming van de aarde beperken tot 1,5 graad Celsius, dan moeten landen hun emissie-reductie zelfs vervijfvoudigen.
In een poging mensen te doordringen van de urgentie van klimaatverandering hebben onderzoekers eerder voor 520 steden wereldwijd vastgesteld hoe het klimaat in de komende decennia gaat veranderen. Het team stelde daarvoor eerst vast hoe het klimaat in deze steden er vandaag de dag uitziet. Vervolgens gebruikten ze een klimaatmodel om te achterhalen hoe het klimaat in deze steden er in 2050 uitziet, ervan uitgaande dat het klimaatscenario RCP4.5 zich ontvouwt. En de analyse liet zien dat 77% van de steden wereldwijd te maken krijgt met een flinke verandering van het klimaat. De grootste veranderingen zien we in steden op noordelijke breedtes; hun klimaat lijkt in 2050 op het hedendaagse klimaat van steden die meer dan 1000 kilometer zuidelijker liggen. In Europa zien we dat steden in de zomer 3,5 graad warmer zijn en in de winter 4,7 graden warmer zijn. Dat betekent dat Londen bijvoorbeeld zal gaan lijken op het hedendaagse Barcelona, Moskou op het hedendaagse Sofia en Stockholm op het hedendaagse Wenen. En Amsterdam? Onze hoofdstad heeft in 2050 het klimaat van Parijs.
Terugdringen
Hoe mistroostig dit allemaal ook klinkt, volgens de onderzoekers is het nog niet te laat. Technisch zou het nog steeds mogelijk zijn om de grote kloof tussen de beloftes die zijn gemaakt in het Parijse klimaatakkoord en de realiteit te overbruggen. Maar dan moeten de wereldwijde ambities wel dringend worden verhoogd en moeten wereldleiders onmiddellijk actie ondernemen. De opwarming van de aarde beperken tot 1,5 graden Celsius kan nog, maar vereist wel enorme veranderingen in alle aspecten van onze samenleving. Met als belangrijkste doel de uitstoot van broeikasgassen terugdringen. “Als we de opwarming tot 1,5 graden Celsius willen beperken, moeten de wereldwijde emissies de komende decennia gehalveerd worden,” betoogt docent aan de Macquarie Universiteit Jon Symons. Het rapport toont aan dat een beter landbeheer kan bijdragen aan het aanpakken van klimaatverandering. “Maar dat is niet de enige oplossing,” schrijven de onderzoekers. “Broeikasgasemissies moeten verminderd worden in alle sectoren, inclusief de energiesector. Dit is essentieel om de opwarming van de aarde tot 1,5 graden Celsius te beperken.”
Of dat ons gaat lukken zal de toekomst moeten uitwijzen. Wereldleiders zullen in de eerste plaats moeten optreden en hun toezeggingen in het Parijse klimaatakkoord moeten nakomen. En dat is op dit moment nog een grote onzekere factor. “Ik kan niet begrijpen waarom zoveel mensen de uitspraken van klimaatwetenschappers en waarschuwingen van deskundigen negeren,” zegt Hanna. “In plaats van de uitstoot te verminderen, heeft de wereld de CO2-uitstoot juist verhoogd waardoor de aarde sneller opwarmt en de zeespiegel sneller stijgt. Ondanks bergen van solide wetenschappelijk bewijs, waarschuwingen en smeekbedes van kinderen overal ter wereld, rent de mensheid zijn eigen ondergang tegemoet.” Of dat laatste ook echt zo zal zijn, ligt in onze eigen handen. De onderzoekers hebben echter de handdoek nog niet in de ring gegooid. Al zijn er wel ambitieuze beleidsmaatregelen en andere inspanningen om CO2 uit de atmosfeer te verwijderden nodig om het tij te keren.
