Het verhaal van de eerste bewoners van Amerika is afgelopen week op zijn kop gezet. Archeologen hebben in oeroude stenen vuistbijlen overtuigend bewijs gevonden dat de eerste mensen zo’n 20.000 jaar geleden – veel vroeger dan gedacht – al voet aan wal zetten in Noord-Amerika.
Deze moedige pioniers vertrokken uit Oost-Azië en bereikten het Amerikaanse continent niet via de bekende landbrug tussen Siberië en Alaska, maar kozen de route langs de kustlijn van de Stille Oceaan.
Verbinding
“We zagen de eerste Amerikanen altijd een beetje als buitenbeentjes in het wereldwijde verhaal van het Paleolithicum, maar dit onderzoek maakt korte metten met dat idee. We hebben ontdekt dat ze een grote technologische erfenis delen met onze voorouders op andere continenten”, zegt onderzoeksleider Loren Davis, hoogleraar antropologie aan de Oregon State University.
De studie is daarmee een kantelpunt wat ons begrip van de menselijke geschiedenis betreft. “Voor het eerst kunnen we zeggen dat de eerste Amerikanen deel uitmaakten van een breder Paleolithisch wereldbeeld, dat Noord-Amerika verbindt met Noordoost-Azië.”
Moedige zeevaarders
Er is al tientallen jaren een verhitte discussie gaande over de manier waarop de eerste mensen Amerika bereikten. De gangbare theorie stelt dat ze via Beringia – een uitgestrekte landbrug tussen Siberië en Alaska – het continent overstaken toen het ijs zich terugtrok aan het eind van de laatste ijstijd, zo’n 13.000 jaar geleden. Maar Davis komt met bewijs voor een heel ander scenario: de pioniers waren vroege zeevaarders die vanaf Hokkaido, het noordelijkste eiland van Japan, via de kustlijn van de noordelijke Stille Oceaan geleidelijk richting Amerika voeren. Vervolgens trokken ze steeds verder zuid- en landinwaarts.
De onderzoekers vergeleken stenen werktuigen van Noord-Amerikaanse vindplaatsen (daterend van 20.000 tot 13.500 jaar oud) met die uit Oost-Azië. En ze werden niet teleurgesteld: de overeenkomsten tussen de oudste Amerikaanse werktuigen en de vondsten uit Hokkaido zijn enorm. Vooral de vuistbijlen waren belangrijk. Dit zijn tweezijdig bewerkte gereedschappen die als speren of messen werden gebruikt door onze voorouders. Ze zijn flinterdun, vlijmscherp en verrassend duurzaam. De ontwikkeling van deze werktuigen was destijds een enorme technologische stap vooruit. Het was een wapen waarmee jagers grotere dieren konden doden en efficiënter konden overleven in het barre klimaat van de laatste ijstijd.
Technologische vingerafdruk
“De ontdekking van deze archeologische connectie herschrijft het begin van de menselijke geschiedenis in Amerika totaal”, weet Davis met gevoel voor drama te melden. “Het laat zien dat de eerste Amerikanen geen cultureel geïsoleerde mensen waren, maar deel uitmaakten van dezelfde Paleolithische tradities als mensen in Eurazië.” De werktuigen uit Noord-Amerika zijn kleiner en lichter dan latere Paleo-indiaanse wapens en ze werden op een andere manier gemaakt. Volgens Davis vormt deze combinatie “de technologische vingerafdruk” die Noord-Amerika direct verbindt met zijn Aziatische voorgangers.
Interessant is dat de onderzochte vondsten niet in het verre noorden liggen, maar verspreid over de Verenigde Staten. Ze zijn uit de grond gehaald in Virginia, Pennsylvania, Texas en Idaho. Hieruit kunnen we opmaken dat de eerste bewoners zich razendsnel over het continent verspreidden. In Oregon, Wisconsin en Florida zijn ook dit soort vuistbijlen gevonden, maar die zijn niet in de analyse opgenomen omdat het er te weinig waren. Het kan overigens bijna niet anders dan dat er nog meer bewijs onder water ligt, langs de vroegere kustlijnen van de Stille Oceaan. Door het stijgende zeeniveau aan het einde van de laatste ijstijd zijn die oude nederzettingen waarschijnlijk overspoeld en onbereikbaar geworden.
DNA-onderzoek
Uit DNA-onderzoek komt het beeld van een Aziatische oorsprong ook naar voren. Inheemse volkeren uit Noord-Amerika zijn genetisch nauw verwant met bevolkingsgroepen uit Oost-Azië en Noord-Eurazië. En de nieuwe archeologische data sluiten daar naadloos op aan. “We hebben nu een prachtige puzzel gelegd. Alles wijst erop dat de eerste Amerikanen uit Noordoost-Azië kwamen en we weten nu ook hoe ze reisden, wat ze meenamen en welke ideeën ze bij zich droegen”, zegt Davis. Volgens hem is het onderzoek niet alleen een wetenschappelijke ontdekking, het vertelt boven alles een menselijk verhaal. “Migratie, innovatie en het delen van cultuur zijn altijd al belangrijke onderdelen geweest van wat het betekent om mens te zijn. Ons onderzoek is een krachtige herinnering daaraan.”
