Vleermuizen hebben een slechte naam, maar ze zijn eigenlijk erg nuttig. Sterven ze – om wat voor reden dan ook – dan krijgt de mens op directe en indirecte wijze de rekening gepresenteerd.
Wellicht ken je het waargebeurde verhaal over de Chinese dictator Mao die opdracht gaf om alle mussen te doden. De vogeltjes zouden het graan opeten, maar na de massale moordpartij op de gevederde vijanden volgde een sprinkhanenplaag en een hongersnood die zijn weerga niet kende.
Een nieuwe studie toont aan dat de ineenstorting van insectenetende vleermuispopulaties ertoe heeft geleid dat Amerikaanse boeren meer pesticiden zijn gaan gebruiken. Deze extra doses landbouwgif bleken een tragisch effect te hebben: de kindersterfte in Noord-Amerika schoot omhoog, met meer dan 1300 overleden baby’s tot gevolg.
Natuurlijke pesticiden
Vleermuizen fungeren in veel landbouwgebieden als een soort natuurlijke pesticiden. Ze helpen boeren door insecten te bestrijden en vormen zo een milieuvriendelijk alternatief voor chemische bestrijdingsmiddelen. Sinds 2006 zijn echter veel vleermuispopulaties in Noord-Amerika gedecimeerd door de opkomst van een invasieve schimmel. Deze schimmel, die het dodelijke witte neussyndroom veroorzaakt, heeft de grotten geïnfecteerd waar de vleermuizen overdag en ’s winters verblijven. Zo zijn al miljoenen vleermuizen in Noord-Amerika omgekomen. Wetenschappers van de University of Chicago onderzochten de gevolgen van de vleermuissterfte. Ze ontdekten dat boeren als reactie op het tekort aan vleermuizen meer pesticiden gingen gebruiken, wat leidde tot een sterke toename van de kindersterfte in de wijde omgeving van de landerijen.
Slechte reputatie
Alle Draculaverhalen helpen al niet mee, maar de afgelopen vijf jaar heeft het imago van de vleermuis nog een extra knauw gekregen. “Vleermuizen hebben bij veel mensen een slechte reputatie, vooral na berichten dat ze mogelijk betrokken waren bij het ontstaan en de verspreiding van Covid-19”, zegt hoofdonderzoeker Eyal Frank van de Harris School of Public Policy. “Maar vleermuizen leveren juist een waardevolle bijdrage aan de samenleving door als natuurlijke pesticiden te fungeren. Ons onderzoek laat zien dat als vleermuispopulaties ineenstorten, dit schadelijke gevolgen kan hebben voor mensen.”
Pesticidengebruik en kindersterfte
Frank vergeleek het pesticidengebruik in regio’s waar vleermuispopulaties sterk waren afgenomen met gebieden die niet door de vleermuisziekte waren getroffen. Hij ontdekte dat boeren in de getroffen regio’s gemiddeld maar liefst 31 procent meer landbouwgif gingen gebruiken op hun land. Het is nog niet exact duidelijk hoe schadelijk het is om in aanraking te komen met chemische bestrijdingsmiddelen, maar er is steeds meer bewijs dat langdurige blootstelling aan bepaalde pesticiden wel degelijk een negatieve impact heeft op de volksgezondheid. Frank besloot daarom te onderzoeken of al dit extra landbouwgif ook gevolgen had voor de kindersterfte in de regio’s waar de vleermuizen het moeilijk hadden. De conclusie van zijn studie is schokkend: het sterftecijfer onder baby’s steeg met bijna 8 procent, een cijfer dat neerkomt op 1334 extra sterfgevallen. Voor elke procent stijging in het gebruik van chemicaliën steeg de kindersterfte met 0,25 procent.
Uit de studie bleek verder dat pesticiden niet zo effectief zijn in het bestrijden van plagen als vleermuizen. De kwaliteit van de oogst ging achteruit en boeren zagen hun inkomsten uit gewassen met 29 procent dalen. Als je de kosten van de extra pesticiden optelt bij de inkomstenderving vanwege kwaliteitsverlies, dan bleek dat boeren in de getroffen regio’s tussen 2006 en 2017 maar liefst 26,9 miljard dollar (omgerekend zo’n 25 miljard euro) aan inkomsten misliepen. De wetenschapper becijfert bovendien dat de maatschappelijke schade die de toegenomen kindersterfte heeft veroorzaakt op 12,4 miljard dollar uitkomt. Hiermee komt de totale schade door de massale sterfte van vleermuizen uit op bijna 40 miljard dollar (omgerekend zo’n 37 miljard euro).
Mao’s mussen
“De kosten voor de samenleving zijn enorm als vleermuizen hun insectenbestrijdende werk niet meer kunnen doen”, zegt Frank. “Het kost waarschijnlijk veel minder geld om vleermuispopulaties beter te beschermen en er zo voor te zorgen dat de populaties in stand blijven.” Volgens Frank onderstreept de studie het belang van wilde dieren voor de samenleving. Het gaat hier niet alleen om Noord-Amerikaanse vleermuizen of Mao’s mussen. Het is belangrijk dat wij als maatschappij de waarde van deze dieren beter inzien. Hier ligt een schone taak voor politici en beleidsmakers om een sterk natuurbeleid neer te zetten.
Deze studie maakt pijnlijk duidelijk dat het verlies van biodiversiteit directe en onverwachte gevolgen kan hebben voor de gezondheid van mensen en de economie. Het beschermen van vleermuizen, zoals dat ook in ons land gebeurt – bijvoorbeeld in de bouw – levert vaak meer op dan we ons realiseren.
