Minder werken voor hetzelfde loon, dat willen we allemaal wel. Zelfs werkgevers zouden de vierdaagse werkweek moeten toejuichen: werknemers zijn dan niet alleen gelukkiger, maar ook gezonder en productiever.
Dat blijkt uit een grote studie onder leiding van onderzoekers Juliet Schor en Wen Fan. In totaal deden bijna 2900 werknemers van 141 organisaties in Australië, Canada, Nieuw-Zeeland, het Verenigd Koninkrijk, Ierland en de VS mee aan het zes maanden durende experiment. Zij gingen over op een vierdaagse werkweek met behoud van loon. Ter vergelijking werden ook gegevens verzameld van 285 werknemers uit 12 bedrijven die vasthielden aan de traditionele vijfdaagse werkweek.
Beter voor iedereen
De resultaten spreken voor zich: werknemers die minder gingen werken, rapporteerden minder burn-outklachten, een betere mentale en fysieke gezondheid en een hogere werktevredenheid. Wie zijn werkweek met acht uur of meer inkortte, merkte de grootste verbeteringen.
“We zagen een significante en substantiële toename in werkvermogen, oftewel de zelfgerapporteerde productiviteit van werknemers”, vertelt onderzoeker Wen Fan aan Scientias.nl. “We gebruiken werkvermogen als maatstaf voor productiviteit omdat het extreem moeilijk is om objectieve productiviteit te meten. Onze dataset bevat namelijk een heel diverse groep bedrijven en het is onmogelijk om één universele meetlat te hanteren.”
Harde cijfers
Toch werd er wel degelijk geprobeerd om ook ‘harde’ data te verzamelen. “We keken onder andere naar omzetcijfers, verloop, ziekteverzuim en afwezigheid. Sommige bedrijven leverden ook eigen, sectorspecifieke data aan, zoals klanttevredenheid in callcenters”, zegt Fan. “Die gegevens zijn lastig te vergelijken, onder meer vanwege seizoensinvloeden. Het experiment duurde zes maanden en dan kan het lastig zijn om seizoenschommelingen uit de data te filteren. Toch zien we ook hier bemoedigende signalen: de omzet stijgt vaak, het personeelsverloop daalt en bedrijven lijken echt te profiteren.”
Een belangrijk inzicht uit de studie is dat de positieve effecten breed gedragen worden. “We vonden geen verschillen tussen sectoren, landen, functies of demografische kenmerken zoals geslacht, ouderschap, etniciteit of opleidingsniveau”, benadrukt de onderzoeker. “Dat maakt de bevindingen robuust en geeft reden tot optimisme over de toepasbaarheid. Tegelijk moeten we voorzichtig zijn met generaliseringen: bedrijven deden vrijwillig mee en hadden er waarschijnlijk al vertrouwen in dat dit zou werken. Voor bredere conclusies is meer onderzoek nodig, bijvoorbeeld met overheidsexperimenten.”
Uitdagingen
Hoewel het gros van de werknemers positief was, bracht de verkorte werkweek ook enkele uitdagingen met zich mee. Sommige werknemers gaven aan dat hun werkdruk juist toenam. Wen Fan legt uit: “Dat hangt af van het niveau waarop de urenreductie plaatsvindt. Als individuele werknemers het aantal uren verminderen, neemt hun ervaren werkdruk af. Maar als een heel bedrijf tegelijk uren schrapt, zien we juist een toename. Dat komt waarschijnlijk doordat zulke bedrijfsmatige reducties vaak samengaan met herstructurering, nieuwe verantwoordelijkheden en strakkere deadlines.”
Ook de overgang naar een nieuw werkritme verliep niet voor iedereen soepel. “In een andere paper zien we dat vooral mannen en oudere werknemers moeite hebben met het bewaken van de grenzen tussen werk en privé. Zij zijn vaak meer gewend aan het klassieke werkpatroon van vijf dagen per week en vinden het lastiger om zich aan te passen. Opvallend is dat deze aanpassingsproblemen vooral voorkomen in de eerste een à twee maanden van het experiment.”
Lange termijn
De onderzoekers waren vooral benieuwd of de positieve effecten zouden aanhouden na afloop van de proef. En dat bleek het geval. “We blijven de deelnemende organisaties volgen en ook zes tot twaalf maanden na het experiment zijn de verbeteringen in gezondheid en welzijn nog zichtbaar. Burn-outklachten, de mentale en fysieke gezondheid blijven beter dan voor de proef. Alleen de werktevredenheid daalt een beetje, maar blijft alsnog hoger dan vóór de vierdaagse werkweek”, aldus Schor. “Kortom: de voordelen zijn echt, significant en duurzaam.”
Meest opvallend: werknemers werkten gemiddeld vijf uur minder per week, toch namen hun prestaties toe. Ook hun gezondheid verbeterde. Volgens de onderzoekers is dat deels te danken aan minder vermoeidheid en slaapproblemen. De vierdaagse werkweek lijkt dus niet alleen haalbaar, maar zelfs wenselijk voor zowel werknemers als werkgevers.
