Het virus vernietigt agressieve tumoren in het centrale zenuwstelsel.
Dat blijkt uit experimenten met muizen. “We zijn opgewonden over de mogelijkheide om dit te testen onder menselijke patiënten en bespreken dat reeds met oncologen,” zo vertelt onderzoeker Mayana Zatz.
Microcefalie
Het idee dat het zikavirus af kan rekenen met tumoren ontstond nadat onderzoekers zich realiseerden dat het virus de oorzaak kan zijn van microcefalie. Dit is een aandoening van het centrale zenuwstelsel waarbij de schedel een te kleine omvang heeft en de hersenen zich minder goed kunnen ontwikkelen. “Ons onderzoek en studies van andere onderzoeksgroepen hebben aangetoond dat het zikavirus microcefalie veroorzaakt, doordat het neurale stamcellen in de foetus infecteert en vernietigt en zo voorkomt dat er nieuwe neuronen gevormd worden,” vertelt onderzoeker Oswaldo Kieth Okamoto. “Zo kwamen we op het idee om te onderzoeken of het virus ook tumor-stamcellen in het centrale zenuwstelsel aanvalt.”
Agressieve tumoren
De onderzoekers richtten zich op zogenoemde embryonale tumoren in het centrale zenuwstelsel. Dit zijn tumoren waarvoor de grondslag al in de baarmoeder wordt gelegd door genetische of epigenetische veranderingen in neurale stamcellen. “De neurale stamcellen die deze veranderingen ondergaan, groeien in een later stadium uit tot kankercellen,” vertelt Okamoto. “Ze vormen agressieve, snelgroeiende tumoren die zich kort na de geboorte of rond de adolescentie manifesteren.”
Eerst keken de onderzoekers of het zikavirus deze tumorcellen kon aanvallen en welke dosis dan vereist was. “We zagen dat kleine hoeveelheden zika voldoende waren om de tumorcellen in het centrale zenuwstelsel te infecteren.” In een tweede experiment werden naast kankercellen ook gezonde neurale stamcellen aan het zikavirus blootgesteld. “We infecteerden beide celtypen in vitro en ontdekten dat de tumor-stamcellen veel vatbaarder waren voor vernietiging door zika dan de gezonde neurale stamcellen.” Zatz voegt toe: “Dit is heel goed nieuws, aangezien ons specifieke doel het vernietigen van kankercellen is,”
Muizen
In een derde en laatste experiment verzamelden de onderzoekers een aantal muizen en onderdrukten hun immuunsysteem. Vervolgens werden er menselijke kankercellen in het brein van de muizen geplaatst. Die kankercellen verspreidden zich rap naar andere delen van het centrale zenuwstelsel. De onderzoekers injecteerden een aantal muizen vervolgens met een kleine dosis van het zikavirus. “Het volume van de tumor nam in de behandelde groep sterk af,” stelt Okamoto. “In sommige gevallen werden de tumor en uitzaaiingen in het ruggenmerg zelfs compleet verwijderd.” Het resulteerde in een langere levensduur. In het gunstigste scenario leefden de behandelde muizen zo’n 50 dagen langer dan hun onbehandelde soortgenoten. “Zelfs wanneer de tumor compleet werd uitgeschakeld, stierven de dieren uiteindelijk aan complicaties van de ver gevorderde kanker,” legt Okamoto uit. “Het is mogelijk dat patiënten wanneer ze in een eerder stadium behandeld worden, nog langer kunnen overleven. Dat is iets wat we nog moeten onderzoeken.”
De onderzoekers injecteerden het virus ook in muizen die geen kanker hadden, maar wiens immuunsysteem wel onderdrukt werd. Het virus bleek veel langer in deze dieren rond te waren en na slechts twee weken stierven de muizen aan de virusinfectie. Het riep een interessante vraag op: waarom waren dieren zonder kanker gevoeliger voor het virus dan dieren met kanker? De onderzoekers zochten het uit en ontdekten dat de virusdeeltjes die ontstonden wanneer zika de kankercellen infecteerde, minder goed in staat waren om nieuwe cellen te infecteren dan virusdeeltjes die in gezonde cellen ontstonden. “Al deze resultaten wijzen er samen op dat verschillende soorten agressieve tumoren in het centrale zenuwstelsel in de toekomst met behulp van zika behandeld kunnen worden. Eerst moeten we echter uitgebreid onderzoeken welke typen tumoren hierop reageren, wat de voordelen van de behandeling zijn en welke bijwerkingen blootstelling aan het virus heeft.”
