Op zoek naar de mooiste foto denken we vaak te veel aan onszelf en te weinig aan de natuur, wat leidt tot verstoringen in het gedrag van dieren en het vertrappen van bedreigde planten, zo stellen onderzoekers.
Veel mensen doen veel moeite voor dat ene perfecte plaatje dat mogelijk honderden likes op Instagram kan opleveren. En daarvoor gaan we mogelijk iets te ver. Onderzoekers hebben namelijk ontdekt dat de zoektocht naar de perfecte selfie of die ideale landschapsfoto schadelijk kan zijn voor de natuur. “De opkomst van sociale media heeft een milieuprobleem veroorzaakt dat er anders nooit zou zijn geweest,” aldus onderzoeker Rob Davis.
Kwetsbare plekken
Social media groepen hebben het bijvoorbeeld eenvoudig gemaakt om de locaties van bedreigde planten en broedplekken van vogels of wilde dieren te vinden. “Deze informatie verspreidt zich snel, wat leidt tot een grote toestroom van mensen naar gebieden die anders ongestoord zouden blijven,” legt Davis uit. “Daardoor raken de voortplantings- en voedingspatronen van dieren verstoord en neemt het risico op predatie toe. Bovendien hebben het gebruik van geluidsopnames, drones en het vastleggen van wilde dieren een blijvend effect.”
Verstoord en vertrapt
Veel verschillende dieren en planten blijken volgens de onderzoekers last te hebben van de negatieve gevolgen van sociale media. “De Ménégauxs lijstergaai is bijvoorbeeld een ernstig bedreigde vogelsoort die aangepaste nestgedragingen vertoont door de verstoring van fotografen,” zegt onderzoeker Bill Bateman. “We weten ook dat orchideeën heel kwetsbaar zijn voor vertrappen en veranderingen in hun omgeving. Veel soorten worden bedreigd door toenemend toerisme en recreatieve activiteiten die via sociale media worden gepromoot.”
Orchideeën
Orchideeën blijken bijzonder populair te zijn op sociale media. Zo bestaan er verschillende groepen die speciaal gericht zijn op het delen van foto’s van inheemse exemplaren. “Deze groepen kunnen duizenden leden tellen, waardoor de snelle verspreiding van bloeilocaties en de toename van bezoekers naar belangrijke plekken een groeiende bedreiging vormen,” waarschuwt onderzoeker Belinda Davis. “Orchideeën hebben vaak zeer specifieke relaties met één soort bestuiver en schimmel. Te veel bezoekers kunnen niet alleen de orchideeën zelf beschadigen door ze te vertrappen, maar ook de delicate ecologische interacties verstoren, wat de orchideeën kwetsbaar maakt voor populatie-inzinkingen.”
Zee
Maar het probleem beperkt zich niet alleen tot land en lucht, zo schrijven de onderzoekers in Science of the Total Environment. De flits van camera’s en verstoringen door duikers kunnen ook schadelijk zijn voor walvishaaien en andere zeedieren.
Indirecte effecten
Daarnaast bestaan er niet alleen directe, maar ook indirecte effecten. Denk bijvoorbeeld aan de verspreiding van ziektes en een toename van stroperij op planten en dieren.
Voordelen van sociale media
Ondanks de nadelen hebben sociale media ook positieve aspecten. Zo benadrukken de onderzoekers ook dat fotografie een krachtig middel kan zijn voor natuurbehoud. “Het kan milieuactivisme bevorderen, natuurverbondenheid versterken en kansen bieden voor beheer en educatie,” somt Davis op. “Het grote bereik van sociale media biedt wetenschappers en terreinbeheerders de mogelijkheid om informatie te gebruiken voor natuurbehoud. Ze kunnen ‘data delven’ uit posts of samenwerken met ‘burgerwetenschappers’ om gegevens te verzamelen als onderdeel van hun sociale media-activiteiten.” Bovendien hebben sociale media ook direct bijgedragen aan het ontdekken van verschillende nieuwe plantensoorten.
Strikte regels
De toekomst van natuurbehoud kan dus ook profiteren van de voordelen van sociale media, mits er een zorgvuldige benadering wordt gehanteerd om de delicate balans van onze ecosystemen te behouden. De onderzoekers stellen dan ook een tussenoplossing voor. Zo pleiten ze voor het invoeren van ethische richtlijnen en strengere controles voor het gebruik en de promotie van planten en dieren op sociale media. “We stellen een raamwerk voor dat rekening houdt met de soorten die het grootste risico lopen door sociale media-activiteiten, vooral de zeldzame, vaste soorten met een beperkt verspreidingsgebied,” zegt Davis. “Het groeiende gebruik en de alomtegenwoordigheid van sociale media maken het moeilijk om de toegang tot soorten of natuurhotspots die worden gedeeld op sociale media te reguleren of te beperken. Daarom is de beste aanpak een combinatie van lokaal beheer of toegangsbeperkingen op belangrijke openbare plekken, betrokkenheid van diverse belanghebbenden en meer educatie om verantwoord gedrag in natuurlijke gebieden te bevorderen.”
We hoeven overigens niet helemaal vanaf nul te beginnen. Veel natuurgroepen en -verenigingen hebben al goed ontwikkelde ethische richtlijnen. “Dergelijke gedragscodes vormen een goede basis, maar zijn niet verplicht en vertrouwen op de integriteit van individuen en/of sociale druk om ongepast gedrag aan te kaarten,” zegt Davis. “Toch blijft dit waarschijnlijk de meest haalbare manier om de impact op biodiversiteit te verminderen.”
